Güngören pazarında dün domatesin kilosu 1.5-2.5 TL arasındaydı. Patlıcan 6, kabak 4, sivri biber 6, hıyar 4, ıspanak 1.5 TL’den satılıyordu.
Bugünlerde bakliyat fiyatlarının yüksekliğinden yakınılıyor. Pazarda pirincin kilosu 4.5, fasulye ve yerli nohudun kilosu 7 TL idi.
Güngören İstanbul’un en küçük ilçesi. Doğuda Zeytinburnu, Esenler, güneyde Bakırköy, batıda Bahçelievler ilçelerine komşu. 11 mahallesi var. Pazartesi günleri Genç Osman ve Mareşal Fevzi Çakmak mahallelerinde iki pazar kuruluyor.
Berfu Güven ile Mareşal Fevzi Çakmak Mahallesi’ndeki pazara gittiğimizde pazarda hareket başlamamıştı. Öğleden sonra hareket olur dediler.
Pazarcılar pazar yerinde haftada bir gün tezgâh açmak için belediyeye yılda metrekare başına 130 TL işgaliye ödüyorlar.
Pazarda kendi ürününü satan kalmamış. Pazarcıların tamamı profesyonel pazarcı. Daha doğrusu, esnaf.
Halsiz olmuyor
Pazarcılar, her sabah sebze haline giderek o gün satacakları malı satın alıyorlar. Aldıkları malı akşama kadar satmak zorundalar. Soğan, patates gibi bozulmayacak ürünler bir yana, taze meyve ve sebzeyi akşamüzerine doğru fiyatı indirerek bitiriyorlar.
Pazarcılık aile işi olan, Güngören pazarında üç akrabasıyla birlikte tezgâh açan, kilosu 2 TL’ye ıspanak satan Siirtli Aydın Demir, hal sisteminin nasıl işlediğini anlattı. Her sabah hale gitmenin mazot parası, halde saat başı 3 TL park parası, hamaliye, irsaliye, KDV, ürün kasası parası üst üste bindiğinde 1 TL’ye aldığı ürünün maliyetinin tezgâha gelinceye kadar 1.50-1.60 TL olduğunu, halden 1 TL’ye aldığı ürünü tezgâhta 2 TL’ye satarsa kiloda 40-50 kr. kazandığını, ama akşam üzerine doğru fiyat düşünce kazancın da düştüğünü söylüyor.
Pazarcıların tezgâhlarına koymak için halden aldıkları ürünlerin bedeli, tezgâhın büyüklüğüne göre tezgâh başına 3 bin TL ile 15 bin TL arasında. Pazarcı esnafın hepsi gelir vergisi mükellefi.
Esnaf Dernekleri Birliği’nin yayınlarına göre, Türkiye’de kayıtlı 61.500 pazarcı esnafı var.
İstanbul’da değişik semtlerde günde 50 dolayında semt pazarı kuruluyor.
Üretici çaresiz
Devamlı olarak hal sisteminin fiyatları nasıl artırdığı gündeme gelir.
Pazarcı esnafın anlatımı, şehir hali ile semt pazarı arasında ürünün fiyat oluşumunun hikâyesi. Bunun gerisinde, ürünün tarladan çıktıktan sonra, üretim yerine yakın pazara kadar giderken fiyatının nasıl arttığının ve ilk defa hale girip çıktığında fiyatının nasıl değiştiğinin hikâyesi var.
Evet, hal sistemi ürün fiyatını yükseltiyor ama ürünü taşradan tüketiciye taşıyacak alternatif bir sistem yok.
Her üreticinin doğrudan tüketiciye ürün satması mümkün değil.
Pazarcıların marketlerle rekabet etmesi giderek güçleşiyor. Çünkü pazarcı, marketçiyle aynı şartlarda halden ürün alıyor. Marketçi ürünü, büyük miktarlarda üreticiden doğrudan alırsa maliyeti daha da düşüyor.
Pazarcının işi zor ama tüketicinin daha da zor. Tüketici marketten de alsa, pazardan da alsa yaş meyve ve sebzeye ve bakliyata üretici fiyatının çok üzerinde ödeme yapmaya mecbur.