Özel sektör borcu at ile deve değil
Kredi notu kırılınca, hemen “Özel sektör borcunu nasıl öder?” sorusu gündeme geldi.
1) Anadolu deyimiyle, özel sektörün borcu “at ile deve değildir”. Türkiye’nin ekonomisinin büyüklüğüne ve de milli gelire göre “makul” ölçüdedir.
2) Kredi notu kırılınca, alacaklılar borcun tamamını geri çağırmaz. Borçlar vadesine göre ödenir. Özel sektörün borcunun çok büyük kısmı uzun vadeye bağlanmış borçtur.
3) Dış borçların taksiti ve anaparası da vadesinde geldiğinde döndürülme (yenilenme) imkânına sahiptir. Döndürme, değişen şartlara göre daha ucuz veya yüksek faizle olabilir ama borçluya önemli kolaylık verir.
4) Özel sektör dışarıdan alınan kredileri tüketmedi. Bankalar müşterilerine kredi verdi. Reel kesim bankalardan ve dışarıdan aldığı döviz kredileriyle yatırım yaptı, üretim yaptı. Kredilerin karşılığında oluşan varlık var.
Uzun vadeli 206 milyar $
Merkez Bankası, her ay özel sektör kuruluşlarının yurtdışından sağladığı kredilerin büyüklüğünü yayımlıyor.
Temmuz ayı verilerine göre, özel sektörün yurtdışına borcu 206 milyar dolar. Toplam borç yıllar itibarıyla büyüyor.
2004 yılında toplam borç 36 milyar dolarken, 2015 yılında 195 milyar dolara yükseldi. Son 7 ayda ise 206 milyar dolar oldu.
Toplam 206 milyar dolar uzun vadeli özel sektör borcunun 107 milyar doları finans kesiminin, 99 milyar doları reel kesimin borcu.
Anlaşılacağı gibi, uzun vadeli özel sektör kredilerinde yük finans sektöründe. Finans kesiminde bankaların uzun vadeli borcu 88 milyar dolar.
Kısa vadeli 18 milyar $
Özel sektörün kısa vadeli kredilerinde ağırlık finansal kesimin kredilerinde. Reel kesim kısa vadeyle çok az borç kullanıyor.
Kısa vadeli toplam kredi miktarı belli çizgide durdu. 2010 yılında 19 milyardı. 2015 yılında 20 milyar TL oldu. 2016 Temmuz ayında 18.5 milyar dolara geriledi.
Kısa vadeli krediler 13 milyarı bankaların yurtdışından kullandıkları krediler. Özel sektörün toplam dış borcunun yarısı bankaların borcu. Bankalar yurtdışından kullandıkları kredileri güvenceye bağlamakta, karşılığını sağlam tutmakta. Bu da özel sektörün dış borcu için önemli bir güvence. Özetle, özel sektörün dış borcu ekonomimizin büyüklüğüne, milli gelirimizin büyüklüğüne göre ödenemeyecek, vadesi geldiğinde çevrilemeyecek büyüklükte değildir.