‘Noel Baba’ aslında Fethiyeli Niko Efendi

Yılbaşı öncesi sizlere Noel Baba, yılbaşı, ağaç süsleme, hediye dağıtma konularında kısa hikâyeler anlatacağım. İnanmak, inanmamak size kalmış. Ben sadece anlatıcıyım...
Her yıl gündönümünde kutlanan Noel -Christmas gecelerinde Hristiyan ailelerin bacalarından içeri hediye atan, çocukları sevindiren kırmızı kürklü beyaz sakallı Noel Baba, aslında bizim Fethiye’li hemşehrimiz ‘Niko Efendi’dir.
Niko Efendi, 245 yılında bugünkü Fethiye kasabasının ötesindeki Patara şehrinde doğdu. O yılların en önemli devletlerinden Likya’nın başkenti ‘Xanthos’ta (bugünkü Kınık) eğitim gördü. Hristiyanlar arasındaki adete uyarak Kudüs’e gidip döndü. Myra (bugünkü Demre) şehrine yerleşti. 326 yılında da burada öldü. Niko Efendi din adamı değil ama papazlar onu Myra Piskoposu seçince, Niko Efendi oldu ‘St. Nicholas’... Yaşamı boyunca iyiliklerle insanları mutlu kıldı. Demre’yi kıtlıktan, gemicileri kazadan, masumları kötülükten kurtardı. Ölünce denize yarım saat uzaklıktaki ‘Kale’ bucağı yakınındaki tiyatronun bulunduğu yere gömüldü. Lahidinin, adını taşıyan kilise içinde olduğuna inanılır. St. Nicholas’ın namı Batı’da da yayıldı. Adına birçok kilise inşa edildi.

Hollandalı katkısı...
Romalıların ve Kuzeylilerin kışın çocuklara hediye dağıtma adeti, 6 Aralık St. Nicholas günüyle bütünleşti. Sonraları bu adet, 24 Aralık Noel gününe çekildi. Hollanda dilinde Saint Nicholas’ın ismi ‘Sinterklaas’ diye söylenir. Amerika’ya göç eden Hollandalılar’ın bu söyleyişleri zamanla ‘Santa Claus’ halini aldı.

Akdeniz’den çıkıp niye kürke büründü?

İyi de bizim Fethiyeli St. Nicholas nasıl oldu da ‘kürklere büründü’? ‘Ren geyiklerinin çektiği kar kızaklarıyla dolaşmaya başladı?’ Malûm bizim Niko Efendi, Patara ve Kudüs sıcağı dışında bir iklimle tanışmamıştı.
Noel Baba, Norveçli mitolojik tanrı Vodan’ın imajıdır. Bu anlatıma göre Noel Baba da Vodan gibi beyaz favorili, beyaz atıyla dünyanın etrafında uçabilen kutsal bir kişi.

Kızakla uçuyor
Noel Baba’nın 8 Ren geyiğiyle çekilen uçan araba imajı William Gilley’in bir çocuk şiirinden kaynaklanır. Buna göre Noel Baba’nın arabasını kullanan Kırbaççı Baba (Karanlık Yardımcı) kötüleri cezalandırır.

Kırmızı - beyaz
Bugünkü beyaz sakallı Noel Baba ise İsveçli ressam Haddon Sundlom’un eseri. Coca - Cola için çalışan Sundlom, Noel Baba’yı Coca - Cola renklerini simgeleyen beyaz şeritli kırmızı elbiseler içinde sempatik bir ihtiyar yaptı. Kışın içilmeyen ve ‘koko’ maddesi nedeniyle çocuklara verilmeyen Coca - Cola’nın soğuk aylarda da yaygınlaşmasına ve çocuklara içirilmesine Noel Baba’nın yardımı olmuştur.

Ağaçları süsleme adeti Türklerden

Sümerolog Dr. Muazzez İlmiye Çığ’ın anlatımına göre, Türkler Orta Asya’dan göç etmeden önceki dönemde ve tek tanrılı dinlere geçmelerinden önceki yıllarda, yerin göbeği sayılan yeryüzünün tam ortasında bir ‘Akçam ağacı’ bulunduğuna inanıyorlardı.
Bu ağacın tepesi, gökyüzünde oturan tanrı ‘Ülgen’in sarayına kadar uzuyordu. Bu ağaca da ‘Hayat ağacı’ deniliyordu.
O günlerin inanışına göre ‘Tanrı kâinatı yaratandı. Tek hâkimdi, hiçbir şeye benzemezdi. Canı veren de o idi, alan da.’

Nardugan bayramı
Canlıların hayat kaynağı hayat ağacı ve üzerindeki Kartal motifi, hayatın başlangıcını, insanın yaratılışını, dünyadan uçmayı (ölmeyi) temsil ediyordu. İnsanların koruyucusu ‘Ülgen’, gökteki sarayında geceyi, gündüzü, güneşi yönetiyordu.’
Gecelerin kısalıp gündüzlerin uzamaya başladığı 22 Aralık’ta gece ile gündüz savaşıyordu. Uzun bir savaştan sonra gün geceyi yenerek zafer kazanıyordu. Güneşin yeniden doğuşu, bir ‘yeni doğum’du. Yeni doğum 22 Aralık’ta ‘Nardugan’ (nar=güneş, dugan=doğan) bayramı olarak Akçam ağacı altında kutlanıyordu. Güneşi geri veren Ülgen’e dua ediliyordu.

İznik Konsili kararı...
Duaların tanrıya gitmesi için ağacın altına hediyeler konuyor, dallarına bantlar bağlanarak o yıl için dileklerde bulunuluyordu.
Nardugan bayramı aile ve dostlarla kutlanırsa bayramın uğur getireceğine inanılıyordu.
Akçam sadece Orta Asya’da yetiştiği için Filistinlilerin bu ağacı bilmelerine imkân yoktu. Bu yüzden yılbaşı ağaç süsleme adetinin Hristiyanlara Türklerden geçtiği kabul ediliyor. Hristiyanların İznik Konsili bu Türk adetini benimsedi. Konsil gündönümü şenliğinde ağacın sembol olarak kullanılmasına karar verdi. Bu adetin Noel - Christmas ile, İsa’nın doğumu ile ilgisi yok. Batıda ‘Akçam’ın yerini çam ağacı almış, ağaç süsleme ise 16. yüzyılda Almanya’da başlamış ve yayılmıştır.

NOEL’İN?ŞARKISI AVUSTURYA’DAN?

Noel’i coşku ile kutlayanların ortak şarkıları Alman dilinde ‘Stille Nacht, Heilige Nacht’ adını taşıyan fakat yaklaşık 300 dil ve lehçede söylenen bir şarkıdır. İlk kez 194 yıl önce Avusturya’nın Oberndorf şehrinde duyuldu. Şarkının metni Salzburglu rahip Josef Mohr’a, melodisi ise köy öğretmeni Franz Xaver Gruber’e ait.
Bunlar benim yılbaşı hikâyelerim. Tekrarda yarar var, inanmak veya inanmamak okuyucuya kalmış.