NE OLACAK BU ETİN HALİ?
Gıda fiyatlarındaki değişim bu ülkede yaşayan 77 milyonu ilgilendiriyor. Gıda maddeleri genelde 3 grupta toplanıyor:
n Kuru gıda maddeleri, un, bakliyat (Halkı en fazla ilgilendiren un, ekmek, fasulye, pirinç, mercimek fiyatları.)
n Et, tavuk, süt, et ve süt ürünleri (Halkı en fazla ilgilendiren kırmızı et ve özellikle sığır eti fiyatı.)
n Yaş meyve ve sebze (Halk eskiden patates, soğan fiyatına önem verirdi. Şimdilerde mevsim dışı sera ürünleri fiyatları önem kazanmaya başladı.)
Gıda maddeleri fiyatlarındaki artış enflasyonun ana sebebi oluyor. Gıda maddelerinin tümü ülkede yetiştiriliyor. Ne var ki, üretim yetersizliğinden zaman zaman canlı hayvan veya et ithalatı yapılıyor. Fasulye, nohut, pirinç, mercimek dışarıdan geliyor.
İçerideki üretimde ithal girdiler maliyeti etkiliyor. Toprak, su, emek bizden ama tohum, gübre, yem, mazot dışarıdan geliyor.
Önümüzdeki dönem dolar fiyatındaki artış, gıda ürünleri maliyetini ve sonuç olarak fiyatlarını artıracak.
Bir haftadır et fiyatları tartışılıyor. Çünkü et fiyatlarında artış eğilimi var. Yılbaşından bu yana karkas etin kilosu 20.58 TL’den 22.58 TL’ye yükseldi. Perakende fiyatlar yüzde 17 arttı. Dana eti fiyatı 31 TL’den 36 TL’ye yükseldi.
Dana besicinin bonusudur. Dana hem besiciliğin devamını sağlar, hem de besiciye para sağlar. Dana yetersiz ise et üretimi de yetersiz olur. Bizde genelde dana yetersizliği nedeniyle besicilere dana ithal etme hakkı tanınır.
Eğer kendi üretimi yetersiz ise en fazla 300 kiloya kadar ağırlığına sahip dana ithal eden besici, danayı 1 yıl besler. 500 - 600 kilo olunca kesime gönderir.
1 milyon hayvan lazım
Ulusal Et Konseyi’nden Mustafa Balıkçı ve Ahmet Yücesan’ın Ali Ekber Yıldırım’a anlattıklarına göre, ülkede 6 milyon başlık besi hayvan kapasitesi var. Şu anda besideki hayvan sayısı 2.3 milyon baş. Ahırlar boş... Kırmızı ette en az yüzde 30 talep daralması var. Beyaz etin ucuzluğu nedeniyle büyük tüketiciler beyaz ete dönüyor. Ülkeye 1 milyon dana ithal edilebilse, orta dönemde dana eti üretimini artırmak mümkün olabilir. Kırmızı et fiyatı 3 aşamada oluşuyor:
1)Canlı dana fiyatı (1 yaşında canlı dana fiyatı firesiz 12.5 TL’den 13.5 TL’ye yükseldi. Şimdilerde 13.5 TL talep eden var.)
2)Karkas et - kesilmiş, kemikli et fiyatı (Karkas et fiyatı 4 yıldır 17 - 18 TL idi. Şimdilerde 22 TL’ye yükseldi. Bu fiyat besicinin zarar etmesini önleyen fiyat.)
3)Dana et market fiyatı - Bu fiyat bölgeye, şehre, semte ve kasaba göre değişiyor. Dana etinin ortalama kilo fiyatı 33 TL dolayında.)
Et ithalatı yanlış...
Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin aylık üretici ve market fiyatı tablosuna göre, şubat ayında dana eti market fiyatındaki artış yüzde 0.86, kuzu eti fiyatındaki artış yüzde 0.14, tavuk eti fiyatındaki artış yüzde 1.99 oldu.
Dana etinin kilosu ortalama olarak 33 TL, kuzu etinin 38 TL iken tavuk etinin marketlerde kilosu 6 TL dolayında.
Dana eti talebini karşılamak, üretimi artırarak fiyatlardaki tırmanışı önlemek için canlı - besilik dana ithalatı başka, kesilmiş et ithalatı başka... Kesilmiş et ithalatı, besiciliği öldürüyor. 2010 yılında bu yanlış yapıldı. 200 bin besici battı.
Mevsim dışı sebze “keyfe keder...”
Halkımızın bir bölümü yılın her günü çarşıda, pazarda domates, sivribiber, patlıcan, kabak bulmaya ve bunları yemeğe alıştı. Şimdi de bunların fiyatının yüksekliğine bakılarak “enflasyon değerlendirmesi” yapılıyor. Bu yanlıştır.
Mevsim dışında, seralarda yüksek maliyet ile üretilen yaş sebze fiyatına bakılarak “öldük - bittik” muhabbeti yapılamaz. Bunlar “keyfe keder” gıda maddeleridir.
Biber yemeyen ölmez!
Mevsim dışı yaş meyve ve sebzelerin özelliği var. Üretici, seradaki ürün olgunlaştığında bekletemiyor. Talep ne olursa olsun satmaya mecbur. Pazarcı, market işletmecisi, raf ömrü ve talep riskini fiyata yüklüyor.
Üreticiden 1.38 TL’ye çıkan domates, markette 3.26 TL’den satılıyor.
Sivribiberi üretici 2.74 TL’den satarken market fiyatı 4.77 TL. Sonra domates ve sivribiber fiyatındaki bu farklılıklara bakılarak yanlış değerlemeler yapılabiliyor.
Mevsim dışında sivribiber pahalı ise, pahalı bulan satın almaz. Sivribiber yemediği için de kimse aç kalmaz, ölmez.
Önemli olan, Ayşe Hanım Teyzem’in tenceresini kaynatmak için almak zorunda olduğu temel gıda maddeleri. Ocak sonundan şubat sonuna pirinç dışında kuru fasulye, nohut, ayçiçek yağı, zeytinyağı gibi tencereye giren maddelerin fiyatlarında 1 ayda yüzde 1’in çok üzerinde fiyat artışları oldu. Önemli olan bu fiyat değişimleri.