Beyoğlu’nda, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nin sergi salonunda, “Yusuf Franko’nun İnsanları” ismini taşıyan bir sergi var. Ömer Koç’un koleksiyonuna dayalı olarak hazırlanan sergi hazirana kadar sürecek. Franko, 1880’lerin Beyoğlu’sunu çizmiş.
Sergi, 1880’lerde İstanbul’da bulunan tiyatro ve opera binalarının, bu tiyatro ve opera sahnelerine çıkan ünlü sanatçıların hatırlanmasına imkân yaratıyor. İstanbul’daki ilk tiyatro binası Venedikli Jüstinyen tarafından Galatasaray civarında inşa edilen Fransız tiyatrosudur. Daha sonra Naum Tiyatrosu inşa edildi. İstiklal Caddesi‘nde Mihail Naum’un 1831’de yanan evinin arsasına, İtalyan illüzyonist Giovanni Bartolomeo, 1839 yılında, bugünkü Galatasaray Lisesi karşısında, ahşap bir tiyatro binası yaptırmıştı. Hokkabazlık gösterileri yapılan salonda, Avrupa’dan gelen sanatçılar temsiller veriyordu.
1844 yılında opera
Mihail Naum, bu tiyatro binasını devraldı. 1844’te Théatre de Péra adıyla sadece tiyatro değil, opera temsillerinin de sahnelendiği bir mekân oluşturdu. O dönemde İstanbul’a genellikle İtalya’dan opera grupları geliyor, bazı operalar Avrupa’nın Paris ve Londra gibi merkezlerinde seslendirilmeden Osmanlı başkentinde sahneye konuluyordu.
Ahşap yapı, 1846’da çıkan bir yangında kül oldu. Yangından sonra Mihail Naum, Sultan Abdülmecid’in yardımıyla yeni, kagir bir tiyatro binası yaptırdı. Mimarı, İngiliz Sefareti’ni inşa etmek için İstanbul’a gelen Willam Smith idi. Avrupa’daki benzerleri gibi kesme taştan inşa edilen ve lüks olarak inşa ve dekore edilen, iç duvarlar altın varak kaplamalı, koltuklar ince ipek kumaştan binanın, Sultan için özel kapıdan girilen Hünkar Locası vardı.
Tiyatro 1848’de Verdi’nin Macbeth operasıyla yeniden açıldı. Sultan Abdülmecid, 1849’da Naum Tiyatrosu’nda Donizetti’nin “Linda di Chamouix” adlı operasını izledi. Sanatçılara 50 bin kuruş ihsanda bulundu.
Padişah’ın locası
Abdümecid’in 1851’de geleceğin üç padişahını da yanına alarak (V. Murad, II. Abdülhamid ve V. Mehmed) ile Naum Tiyatrosu’na gelmesi önemli olaylar arasındadır. 1849-1850’lerde Tiyatroda sadece operalar sahnelenmeye başladı. Donizetti Paşa, müzik direktörü olarak görevlendirildi. Bina, 1857’de havagazı lambalarıyla aydınlatıldı. 1870’te Büyük Beyoğlu yangınında tiyatro tamamen yandı. Rum banker Hristaki arsasının üzerine Hristaki Pasajı‘nı, bugünkü Çiçek Pasajını inşa ettirdi. Çiçek Pasajı’na girerken, iki yanda görülen kadın heykelleri ve üstteki saat, Naum Tiyatrosu’ndan kalmıştır.
Bernhardt sahne aldı
Naum Tiyatrosu’nda sahne alan dönemin ünlü sanatçılarından biri de Fransız tiyatro ve opera sanatçısı Sarah Bernhardt’tır (1844-1923). Sarah Bernhardt, 1888, 1893, 1904 ve 1908’de İstanbul’a geldi. Naum Tiyatrosu’nda ve Beyoğlu’nun farklı salonlarında sahneye çıktı. Sultan II. Abdülhamid özel bir gösteride Sarah Bernhardt’ı izledi. Abdülmecid ve Abdülaziz tiyatroda belli başlı operaların temsillerinde hazır bulunurdu. Bu gibi yazıları neden yazıyorum. Yıl 2017. İstanbul’un köprüleri, tüp geçitleri, gökdelenleri var. Ama tek bir opera binası, konser salonu yok. Belki bu yazıları okuyarak, İstanbul’a bir opera binası yapmaya öncülük eden olur.