Merkez Bankası faiz indirdi. “Politikacıların baskısıyla mı indirdi?” yoksa “Şartlar gerektirdiği için mi indirdi?” tartışmasını bir yana bırakalım da indirim ekonomiyi nasıl etkiler ona bakalım.
- Merkez Bankası, bankaların bankasıdır. Merkez, bankalara para vererek, bankaların ekonomiye akıtacakları paranın miktarını ve fiyatını (faizini) etkiliyor.
- Banka sisteminin kredi toplamı 1 triyon 240 milyar TL. Banka kredilerinin ana kaynağı mevduat. Bankalardaki toplam mevduat 1 trilyon 52 milyar TL.
- Merkez’in önceki gün bankalara verdiği toplam para 57 milyar TL idi.
- Bu 57 milyar TL’nin 53 milyar TL’sini bankalara “Politika Faizi” denilen 1 haftalık repo faizi olan yüzde 7.75 faizle, 4 milyarını gecelik borç verme faizi tavanı olan yüzde 10.75 faizle kullandırmıştı.
Piyasayı yönlendiriyor
- Bankaların toplam kredi ve mevduat rakamlarına göre Merkez Bankası’nın bankalara kullandırdığı paranın miktarı az ama bu kredileme işlemiyle, (1) Para piyasasının büyüklüğünü belirliyor. Parayı sıkılaştırıyor veya gevşetiyor. (2) Bankalara aktardığı paranın faizini indirerek yükselterek, bankaların faiz oranlarını etkiliyor.
- Etkiliyor ama bir noktaya da açıklık getirmekte yarar var. Merkez Bankası’nın politika faizini aşağıya çekmesi aynı ölçüde veya benzer ölçüde bankaların kredi ve mevduat faizlerini aşağıya çekmelerine yol açmıyor.
Dün Merkez Bankası, “Politika Faizi” denilen ve bankalara 1 haftalık repo işlemlerinde uygulanan faizi 0.25 puan indirdi. Yüzde 7.75’ten yüzde 7.50’ye çekti. Merkez Bankası genelde bankaları 1 haftalık repo penceresinden fonladığı için, bankaların Merkez Bankası’ndan kullandıkları fonun maliyeti 0.25 puan ucuzlayacak demektir.
Merkez, bankalardan gecelik olarak borç alırken ve bankalara gecelik olarak borç verirken uygulayacağı faizin en alt ve en üst sınırını belirleyerek açıklıyor. Gecelik borç alma faizi yüzde 7.50, borç verme faizi yüzde 11.25 idi. Borç alma faizi 0.25 puan indirimle yüzde 7.25’e, borç verme faizi yüzde 10.75’e çekildi.
Politikacılar ne istiyor?
Faiz indirimi neden isteniyor:
- Politikacılar faiz ucuzlayınca girişimcilerin daha fazla borçlanarak, daha çok yatırım yapacaklarını, tüketicinin ucuz kredi kullanarak daha çok konut alacağını, böylece ekonominin canlanacağını, büyümenin hızlanacağını söylüyorlar.
- Politikacılara göre enflasyonun nedeni faiz. Faiz ucuzlarsa enflasyon da aşağıya inecek.
- Politikacılar böyle söylüyorlar ama hükümet cari açığı küçültmek arayışında ekonomiyi frenlemeye devam ediyor. (1) Banka kredilerinin, özellikle tüketici kredilerinin büyümemesi için sınırlama devam ediyor. (2) Merkez, hükümet politikasına paralel olarak talebi sınırlamak ve enflasyonu aşağıya çekmek arayışında “Sıkı Para Politikası” uyguluyor.
Hükümetin talebi sınırlamayı hedef alan, kredi büyümesini kontrol altında tutan politikasıyla, politikacıların faiz indirimi yoluyla kredi talebini artırma söylemleri birbiriyle çelişiyor.
Enflasyon riski büyük
Merkez’in faiz indirimleriyle ilgili açıklamasında “Enflasyondaki düşüşün kalıcı olması için para politikasında temkinli bir yaklaşım gerekmektedir. Gıda ve enerji fiyatlarında artan oynaklık nedeniyle faiz oranlarındaki indirim ölçülü tutuldu” deniliyor. Merkez Bankası’nın dikkat çekmek istediği gelişmeler şunlar:
- İhracat pazarlarımızda daralma devam ediyor. İhracatı artırmak güçleşti.
- Döviz devamlı yükseliyor. Petrolün varili 45 dolardan 60 doların üzerine çıktı.
- Kış şartlarında yaş meyve ve sebze maliyetleri arttı.
Bunlar önümüzdeki dönemde enflasyonun inmesini zorlaştıracak. Tersine, enflasyonu yukarıya itecek.
