İyimserlik enflasyonda inişin kapısını açabilir
Enflasyon yüzde 15’i aştı ama yeni yönetimde ekonomiye daha fazla ilgi gösterileceği konusunda “iyimser bekleyişler”, enflasyonun tırmandığı bu tepe noktadan inişe geçmesine imkân verebilir.
Enflasyonda “beklenti” çok önemli. Ekonomi denilen oyun, insan için oynanıyor, her aşamasında insan var. İnsan beklentileri ekonomide reel veriler kadar önemli. Türkiye’de enflasyon beklentisi son yıllarda, son aylarda öne çıktı. Genel olarak oluşan “enflasyon artacak” beklentisi, üreticisinden tüketicisine insanları etkiliyor. Tüketici, “enflasyon artacak” inancı ile harcama yapıyor. Üretici, “maliyetler nasıl olsa artacak” yaklaşımı ile fiyat belirliyor. İşte o zaman da enflasyon enflasyonu doğuruyor.
Ekonomideki fiyatlar, devam edecek enflasyona göre belirleniyor. Seçim öncesi dönemde faiz ve döviz fiyatındaki yüksek hareket “enflasyon beklentisini”ni körükledi. Yurtiçi üretici fiyatları ve tüketici fiyatları beklenmedik çizgiye yükseldi. Yeni yönetimde ekonomiye daha fazla ilgi gösterileceği konusunda “iyimser bekleyişler”, enflasyonun tırmandığı tepe noktadan inişe geçmesine imkan verecek.
‘Üretici’ye dikkat
Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), haziranda; - Bir önceki aya göre %3,03, - Bir önceki yılın aynı ayına göre %23,71 - 12 aylık ortalamaya göre %16,57 arttı.
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ise haziranda; -Bir önceki aya göre %2,61, - Bir önceki yılın aynı ayına göre %15,39, - 12 aylık ortalamaya göre %11,49 arttı.
Üretici fiyatlarının arkasında, yurtiçi üretici fiyatlarındaki artış var. Üretici fiyatı artarken tüketici fiyatı gerileyemez. Üretici fiyatları yıl başından bu yana artıyor. Ocak ayında yıllık artış %12.14 idi. Haziranda 23.1’e yükseldi.
Üretici fiyatlarında 12 aylık fiyat artışı % 16.57 iken, tüketici fiyatlarındaki 12 aylık ortalama artışın % 11.49 olması, üretici fiyatlarındaki maliyet artışının henüz tüketici fiyatlarına bütünüyle yansımadığını gösteriyor.
Üretici fiyatlarındaki artış; (1) Enerji maliyeti, (2) Yüksek faiz, (3) Döviz fiyatındaki artıştan etkileniyor. Tüketici fiyatlarındaki atış; (1) Üretici fiyatlarındaki artışın, (2) Faiz ve döviz riski yükünün, (3) Bozuk ve spekülasyona açık iç pazarlama zincirinin etkisinde.
GIDA İLE ULAŞTIRMA FİYATLARI ÖNE ÇIKIYOR
Haziran ayında enflasyon beklentilerin üzerine tırmandı. Yıllık artış % 15.39 oldu. Bu çok yüksek bir oran. Enflasyon oranları ekonominin genel durumunu sergileyen önemli göstergelerdir ama, esas itibariyle tüketiciyi ilgilendirir. Tüketici için, özellikle alt ve orta gelir grubundakiler için önceliği olan harcama kalemleri gıda ve alkolsüz içecekler, ulaştırma ve konut harcamalarıdır. Gıda ve alkolsüz içeceklerde yıllık fiyat artışı % 18.89. Ulaştırmada bu oran % 24.26. Gerçekçi olalım. Son bir yılda alt ve orta gelir grubunun net gelirlerinde bu boyutlarda artış yok. Günlük yaşamını sürdürmek zorunda olan bu grup, tüketilebilir gelirlerinin üzerinde bir artış karşısında, zor durumdalar. İşte onun için enflasyonun zirveden inişe geçmesi gerekiyor.
MEMUR EMEKLİSİ %8.65, SSK İLE BAĞ-KUR EMEKLİSİ % 9.17 ZAM ALDI
Haziran enflasyonu sonrası, yılın ikinci yarı zamları belli oldu. Maliye Bakanlığı, Türkiye’de en düşük memur maaşının aylık 2,893 TL’den 3,133 TL’ye yükseltildiğini açıkladı. En düşük memur emekli aylığı da 1,978 TL’den 2,149 TL’ye yükseldi. İlave enflasyon farkıyla birlikte kamu görevlileri ile memur emeklilerinin aylıklarına toplamda yüzde 8,65 zam yapıldı. Aynı dönemde SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarında ise yüzde 9,17 oranında artış sağlandığı bildirildi.
‘Terse dönüş görülebilir’
Tüketici fiyatları haziran ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki artışlar ve yüksek kur etkisiyle yüzde 2.61 arttı. Yıllık artış tüketici fiyatlarında yüzde 15.39 olurken, üretici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 23.71’e yükseldi. TÜİK verilerine göre TÜFE’de aylık en yüksek artış yüzde 5.98 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda oldu. Patates ve soğan başta olmak üzere işlenmemiş gıda fiyatlarında yaşanan artışların enflasyonu yukarı taşıması bekleniyordu. Yıllık en fazla artış yüzde 24.26 ile ulaştırma grubunda gerçekleşirken, ev eşyası yüzde 18.91, gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 18.89’‘e ulaştı.
QNB Finansbank Başekonomisti Gökçe Çelik, gıda fiyatlarının doğası gereği oynak olduğu göz önüne alındığında önümüzdeki dönemde terse dönüş görülebileceğini ifade etti.
