Bursa’da ipek böcekçiliği MS 552 yılında başladı. 1860 yılında Bursa’da 37 ipek çekim fabrikası, 5 bin ipek dokuma tezgâhı vardı.
1888 yılında Fransızlar, Bursa’da dut ağacı fidesi ve böcek tohumu (yumurtası) yetiştirmek için İpek Böceği Araştırma Enstitüsü kurdu. Bu enstitü 2004’te kapatıldı.
Dut ağacını kestik
İpek böceği ve iplik üretimini teşvik için 1940’da kurulan Üretici Kooperatifleri Birliği Kozabirlik Türkiye genelinde ipek üretimini teşvik ediyor. Kozabirlik 1980’de Bursa’da fabrika kurdu. Bu tesis, işleyecek ipek bulunamadığından 1995’de kapandı. Tesisler satıldı.
1984’de 4.9 milyon dut ağacı vardı. Kestik kestik 1.8 milyona indirdik. Şimdi çiftçinin yeni dut fidanlığı oluşturmasını bekliyoruz.
Şimdilerde Kozabirlik, dut ağacı sayılarını artırmak ve ipek böceği tohumu üretimini artırmak için çalışmalar yapıyor. Ücretsiz olarak yılda 40-50 bin ağaç dağıtılıyor.
Bir dönüme 250 dut ağacı dikilebiliyor. 250 dut ağacının yapraklarıyla 200-250 kg koza alınabiliyor. İpek böcekçiliğinin süresi kısa, 40 gün dolayında. Bu sürede yetiştirici 8-9 bin TL gelir elde edebiliyor.
Kozabirlik bu yıl 52 ilde 2 bini aşkın aileye ücretsiz olarak ipek böceği tohumu dağıttı. Halen 3 bin aile ipek böceği besliyor.
1900 yılının başlarında Türkiye’de 18 bin ton yaş koza üretilirdi. Üretim 2000 yılının başında ise 18 bin tondan 60 tona (inanılamaz! 60 tona) geriledi. 2000’den sonra ise Kozabirlik’in işe sahip çıkmasıyla yaş koza üretimi 140 tona kadar yükselebildi.
140 ton yaş kozadan 60 ton kuru koza, ondan da 20-25 ton ham ipek iplik elde ediliyor.
İpeğe talep arttı
Türkiye’nin yıllık ipek iplik tüketimi 200-300 ton. Üretemediğimizi, ithal ediyoruz. Bizde ipek ipliğinin yüzde 80’i ipek halı dokumada kullanılıyor.
Türkiye’de üretilen 151 ton yaş kozadan yılda 20 ton ham iplik elde ediliyor. Türkiye’nin ipek ipliği talebi yılda 200 ton, 180 ton ithalat yapıyoruz. İpek Türkiye’nin özelliğini teşkil ediyor. Günümüzde lükse ilgi nedeniyle ipeğe talep artıyor.
Üzücü bir durum, Kapalıçarşı’da turistlere ipek Türk halısı yerine, Çin’den ithal edilmiş floş halıların satılmasıdır.
