Akarsula-rın önüne setler inşa edilerek, akarsuların yolu değiştirilerek elektrik elde edilemez diye bir şey yok. Akarsu çevrelerinde konut, bina yapılamaz diye bir şey yok.
Yanlış olan, HES’lerle akarsuların doğal akış yolunu engellemek. Yanlış olan akarsuların önünü yapılaşmayla kesmek, akarsuların önüne binaları kondurmak.
Biz bu yanlışı yaptık. Yapmayı sürdürüyoruz. (İmkânı olanlar, Karadeniz bölgesini, Doğu Anadolu’yu gezmelidir. Uzman olmaya gerek yok. HES’ler ve yapılaşma için nasıl yanlış yer seçimi yapıldığı, HES ve bina inşaatlarının -bırakınız doğayı tahrip etmeyi- akarsuların doğal akışını nasıl engellediği gözle görülüyor).
Son sel olaylarıyla ortaya çıkan can ve mal kayıplarının suçlusu “tabiat” değildir. Suçlusu HES’ler veya yapılaşma değildir. Suçlu yanlış HES inşaatları ve yanlış yapılaşmadır.
Yüzde 40’ı Karadeniz’de
Sel baskını nedeniyle HES yatırımları gene gündeme geldi. Halen üretime geçmiş ve inşa halinde (akarsular önüne yapılmış ve yapılacak) 575 HES projesi var. Bunların 250’si Karadeniz bölgesinde, 110’u Doğu Anadolu’da yapıldı veya yapılıyor.
Temmuz ayı sonu itibarıyla, akarsular önünde inşa edilmiş 447 HES elektrik üretimi yapıyor. HES’lerin kurulu gücü 7.2 bin MW. Türkiye kurulu gücü olan 72 bin MW’ın yüzde 10’u büyüklüğünde.
2014 yılında Türkiye’de 252 milyar kWh elektrik üretildi. HES’lerin ürettiği elektrik 12.0 milyar kWh. Toplam elektrik üretiminin yüzde 4.8’i büyüklüğünde. (2014 yılında yağışların yetersizliği HES’lerin üretim imkânını sınırladı. 2015 yılında HES’lerin üretimdeki payları yükseldi).
Son yıllarda enerji yatırımlarına ilgi arttı. Enerji yatırımları talebi olan, maliyet ve satış fiyatı belli yatırımlardan sayılıyor. Özellikle inşaat firmaları için akarsular üzerinde HES inşa etmek cazip bir yatırım alanı halinde öne çıktı.
İnşaatçılar HES’i sevdi
Fazla teknolojiye gerek olmadan, inşaat firmaları akarsuların önüne betonla duvar çekerek veya akarsuyun yolunu değiştirerek daha yüksekten aşağıya dökülmesini sağlayarak santral kuruyor.
Akarsuların önüne kurulan HES’lerde 1 MW kurulu gücün yatırım maliyeti 1 milyon-1.5 milyon dolar. Yatırımda büyük harcama kalemi genelde Çin’den ithal edilen, su ile pervanesi dönünce elektrik üreten jeneratörler.
Akarsular önüne kondurulan HES’lerin verimi hava şartlarına, yatırımın durumuna bağlı. Geçen yıl 1 MW kurulu güç ile 1.7 milyon kWh elektrik üretilmiştir. Bu yıl bazı verimli HES’lerde 1 MW kurulu güç ile 3.5 milyon kWh elektrik üretilebiliyor.
HES’lerin yatırımcı için cazibesi ortalama 7 yılda yatırım bedelini ödemesi.
(Bilgi için: 2014 yılında 252 milyar kWh olan toplam elektrik üretimine HES’lerin katkısı yüzde 4.8 iken, rüzgâr santrallerinin katkısı yüzde 3.4, barajlardan elde edilen elektriğin katkısı yüzde 11.3, kömür santrallerinin katkısı yüzde 29.9, doğal gaz santrallerinin katkısı yüzde 47.9 idi).
