FİYATLARDA DÜŞÜŞ SEZONU BAŞLADI
Nisan ayında son 3 yılın aylık bazda en düşük enflasyon rakamı yakalandı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun verileri “fiyatlar geriliyor” diyor
Üretici fiyatları da tüketici fiyatları da geriliyor. Yıllık artış tüketici fiyatlarında yüzde 6.57’ye, üretici fiyatlarında yüzde 2.87’ye geriledi.
Peki fiyatlar neden geriler?
(1) Üretim maliyetleri azalmıştır. Üretici malı daha ucuza üretmektedir. Perakendeci malı daha ucuza almaktadır. Bu nedenle üretici ve tüketici fiyatları geriler.
(2) Talep yoktur. İçeride insanlar harcama yapmamakta veya yapamamaktadır. İhracat durmuştur. Üretici ya maliyetine ya da maliyetin altında satış yapmaktadır. Perakendeci, dükkânını kapatmamak için çok az kâr ile veya kâr etmeden satış yapmak zorunda kalmaktadır.
- Tüketici fiyatlarının gerisinde üretici fiyatları vardır. Üretici fiyatı artarsa tüketici fiyatı frenleyemez. Tüketici fiyatı da artar.
2015 Nisan ayında 12 aylık ortalamaya göre yurtiçi üretici fiyatları artışı (ÜFE) yüzde 7.3 iken, bu yılın nisan ayında yüzde 4.8’e geriledi.
ÜFE düşünce...
İmalat sanayiinde 12 aylık ortalama artış yüzde 8.5’ten yüzde 5.2’ye indi.
Gıda ürünleri imalat sanayiinde 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 16.6 iken, bu yılın nisan ayında yüzde 13.0 oldu.
Yurtiçi üretici fiyatlarında önemli gerileme var. Girdi maliyetleri, işçilik gideri, enerji fiyatı aşağıya inmediğine göre, üreticiler büyük olasılıkla, kârlarını aşağıya çekerek veya bir süre zararı göze alarak üretimi sürdürüyor.
Üretici fiyatı düşünce, tüketici fiyatı da düşer. Hele hele talep canlı değilse, perakendeci, üreticiye yaptığı ödemenin üzerine bir şey koyamaz.
- Nisan ayında yurtiçi üretici fiyatlarında 12 ay ortalamasına göre artış yüzde 5.4, tüketici fiyatlarında 12 aylık ortalama artış yüzde 7.8 oldu. Tüketici fiyatlarını (enflasyonu) dizginleyen, üreticinin fiyatları artıramaması. Üretici fiyatlarındaki artışın çok düşük olması.
Gıdada 12 ay ortalamasına göre, üretici fiyatı artışı yüzde 3.1 iken, tüketici fiyatlarındaki 12 ay ortalama artış yüzde 7.8 oranında. Gıdada tüketici talebi canlı olunca, perakendeci, fiyatı yüksek tutabilmiş.
Yıllık artış oranları iki yılın iki ayı arasındaki değişimi gösteriyor. Baz etkisi nedeniyle yanıltıcı olabiliyor. Aylık değişimler genel tabloyu yansıtmayabiliyor. Bu nedenle 12 aylık ortalama fiyat değişimleri önemlidir.
12 aylık ortalama değişim oranları tüketici fiyatlarında, geçen yılın aynı dönemine göre ciddi gerilemeyi ortaya koyuyor. Yayımlanan endekslere göre enflasyon geçen yılın gerisinde. Gıdada 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 13.3’ten yüzde 8.8’e gerilemiş durumda. Giyimde, ulaştırmada fiyat artışları yavaşlamış. Konut harcamaları ile ev eşyası harcamaları enflasyon yükünü taşıyor.
Üretici, tüketici enflasyonu kendine göre izliyor. TCMB ise enflasyona bakarak faiz politikası belirliyor. Ancak TCMB enflasyonu izlerken, enflasyon hesabında ayıklamalar yapıyor.
Enflasyon hesabından belli harcama kalemlerini çıkarıyor. Örneğin, acaba enerji fiyatları artmasaydı, işlenmiş gıda maddesi fiyatları artmasaydı enflasyon ne olurdu? Örneğin, alkollü içki ve tütün kullanmayanlar için enflasyon nedir? Bu tür hesaplamalarla belirlenen endekslere özel kapsamlı göstergeler deniliyor.
TCMB, faiz indirimi ve artırımı kararı verirken genelde bu göstergelere bakıyor. Bu göstergelerin en önemlisi de, (fiyatları en fazla oynayan) “Gıda, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün ve altın hariç” tüketim sepetindeki ürünlerin fiyat değişimidir.
‘I Endeksi’ denilen bu endekste 12 aylık ortalamaya göre fiyat artışı 2015 Nisan ayında yüzde 8.7 idi, bu yıl 7.0 oldu. Ne var ki yıllık artış (2014 Nisan endeksi ile 2015 endeksi arasındaki artış) yüzde 8.6’dan yüzde 9.4’e yükseldi. İşlenmiş gıda hariç, mevsimlik ürünler hariç tüketici fiyatları endeksleri ise geçen yılın gerisinde.
Tekrarda yarar var. Enflasyonu, fiyat artışlarını herkes kendi cebinden çıkan paraya göre farklı şekillerde ölçer. Genel değerleme yapmak için Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine güvenmeye mecburuz.
Türkiye İstatistik Kurumu verileri ise, enflasyonda gerileme işareti veriyor.
