Tüketici fiyatlarındaki (enflasyonun) arkasında üretici fiyatlarındaki (Yurt içi üretici fiyatlarındaki) artış var.
Tüketici fiyatları 2 nedenle artar:
Üretici fiyatları artmıştır. Toptancı, perakendeci artışı tüketici fiyatına yansıtır. Tüketici fiyatı (enflasyon) artar.
Mal ve hizmet arzı (artışı) sınırlı iken, tüketicinin harcanabilir geliri artar. (Halk anlatımıyla, piyasa canlanır, coşar). Toptancı ve perakendeci fiyatları imkân ölçüsünde yukarıya iter. Tüketici fiyatı (enflasyon) artar.
Üretici ve tüketici, talep yetersizliğinden, belli süre maliyet artışlarını üretici ve tüketici fiyatlarına yansıtmayabilir. Bunun için (1) ya kârdan fedakârlık eder, (2) ya da hazmedilebilir ölçüde zararına satışa razı olur. Ama belli süre sonunda hem üretici, hem tüketici fiyatları zorunlu olarak artar.
Şimdilerde, tüketicinin harcanabilir gelirinde artış çok sınırlı. Gelir dağılımındaki yapısal bozukluk nedeniyle alt ve orta gelir grubunun tüketim harcamaları artamıyor. Açık anlatımıyla, tüketici talebi canlı değil.
Maliyetler artıyor
Enflasyonu tüketici talebi değil, üretici fiyatlarındaki artış yukarıya itiyor.
Üretici fiyatlarındaki artış ise (1) İç ve dış talepteki daralma sonucu satışlardaki gerileme nedeniyle üretimin düşmesinin maliyetler üzerindeki baskısından kaynaklanıyor. (2) Tarım ve sanayide yüksek ölçüde kullanılan ithal girdi maliyetlerinin döviz fiyatlarındaki artış sonucu yükselmesinden kaynaklanıyor.
Şubat ayında:
Üretici fiyatları (ÜFE) %1.29 artarken, tüketici fiyatları (TÜFE) %0.81 arttı.
Yılın ilk 2 ayında ÜFE artışı % 5.29 oranında iken, TÜFE artışı % 3.29 oldu.
Yıllık fiyat artışı ÜFE’de % 15.36 oranında iken, TÜFE’de % 10.13 oranında.
Bu tablo şunu gösteriyor:
Toptancı ve perakendeci, üretici fiyatlarındaki artışı henüz tüketici fiyatlarına yansıtamamış durumda. Talep yetersizliği, piyasanın durgun olması üretici fiyatı ile tüketici fiyatı arasındaki makasın açılmasına yol açmış. (Bu açık, önümüzdeki dönemde TÜFE’de artışla kapatılacak.)
2017 yılının ilk 2 ayında üretici fiyatlarının % 5.29 oranında, tüketici fiyatlarının % 3.29 oranında artması yılın kalan ayları için tehlike işareti veriyor.
Halkımız gıda fiyatlarındaki artıştan çok etkilenir. 2017 yılının ilk 2 ayında, tüketici fiyatları % 7.27 oranında arttı. Gıdada üretici fiyatlar artışı genel artış oranının çok altında, % 3.26 oranında.
Herkesin farklı
Unutmayalım, bu artış ülke genelinde tüm gıda maddelerindeki ortalama artıştır. Her tüketicinin gıda harcaması farklıdır. O nedenle, çok kişi gıda maddelerindeki artışın daha yüksek olduğundan yakınıyor.
Son bir not: Hükümet, beyaz eşya ve mobilya sektörlerini canlandırmak, beyaz eşya ve mobilyaya talep, artırma için vergi muafiyeti ile fiyatların aşağıya çekilmesini sağladı.
Ne var ki ev eşyasında fiyat artışları göreceli olarak diğer sektörlerdeki fiyat artışlarının gerisinde.
2017 yılının ilk 2 ayında gıdada üretici fiyatları % 3.26 artarken, ev eşyasında fiyat artışı % 1.07 oranında arttı. Gıdada yıllık üretici fiyatı artışı % 9.09 iken, ev eşyasında % 4.93 oranında. Açık anlatımıyla, vergi teşvikiyle fiyatı aşağıya çekilen beyaz eşya ve mobilya sektörlerinde fiyat artışları daha önce de diğer sektörlerdeki artışın ve genel fiyat artışının gerisindeydi.