ABD ile ilişkileri-mizdeki gerginliğin kısa zamanda çözülmesi zorunlu. Gerginliğin devam etmesi, hele hele döviz akımını engelleyecek uygulamalara kapı açması, döviz fiyatlarında beklenmedik güçlüklere neden olabilir.
ABD-Rusya ilişkilerindeki soğuma sonucu, ABD’nin ekonomik yaptırımları nedeniyle Rusya ekonomisinin başına gelenleri unutmayalım.
ABD’nin ticari yaptırımları sonucu Rusya’nın döviz trafiği tıkandı. Rusya petrol gelirlerine dayalı cari fazla veriyordu. 400 milyar dolar döviz rezervi vardı.
ABD’nin yaptırımları sonucu döviz trafiği tıkanınca, Rus parası rublenin 2014 yılında dolar karşısındaki değeri 34 iken, 2015 yılında 82 oldu. Şimdilerde 58 dolayında. Rublede bir türlü 34 eşitliğine dönülemiyor.
Bizim ekonomimizin devam eden sorunu “döviz açığının büyüklüğü”dür. Ekonomimizin “iyiliği”, doların bulunabilir olmasına ve dolar fiyatının istikrarına bağlı.
Döviz açığımız (Orta Vadeli Program’a göre) 2017 yılında 40 milyar dolar olacak. 2018 yılında gerilemeyecek. Milli gelire (GSYH) oranı yüzde 5’e yakın büyüklükte. Döviz rezervlerimiz güçlü değil.
Döviz akımının kesilmemesi gerekiyor.
Dalgalanıp durdu
Türkiye’nin iç politikasındaki dalgalanmalar, terör sorunu ve hudut ötesi sorunlar ile dış politika ilişkilerindeki tıkanıklıklar dolar fiyatında aşırı dalgalanmalara yol açıyor.
Dolar endeksinde iniş çıkışlar küçük ölçülerdeyken, bizde doların TL karşılığı devamlı dalgalanıyor.
Ocak ayı başında dolar 3.54 TL idi, mayısta 3.78 TL, haziranda 3.52 TL, eylülde 3.40 TL oldu.
Önceki gün 3.66 TL’ye satılan dolar, ABD’nin vize uygulamasını durdurması kararının duyulmasıyla dün gece 3.79 TL’ye kadar tırmandı. Sonra kademe kademe indi. Sabah 9.30’da 3.68 TL, 10.10’da 3.71 TL oldu. Bu yazı hazırlanırken dolar 3.72 TL’den satılıyordu.
Dolar fiyatı iniyor, çıkıyor bize ne diyemeyiz. Gerçekçi olalım. Türk ekonomisi ikili para sistemiyle çalışıyor. TL ile dolar yan yana işlem görüyor. Doların bulunmaz olması, fiyatının inip çıkması, ekonomide ileriye dönük kararları etkiliyor. İşleri durduruyor.
Önümüzü görelim
Dolar fiyatındaki dalgalanma ve buna bağlı altın fiyatının inip çıkması, insanların harcama ve tasarruf kararlarını etkiliyor.
Altının gramı geçen hafta 146 TL, hafta sonu 148 TL idi. Dolar fiyatı tırmanışa geçince altının gramı da 152 TL oldu. Bu yazı yazılırken altının gramı 153 TL dolayında idi.
IŞİD sorunu önemlidir. YPG’nin silahlanma riski önemlidir. Erbil’in referandum kararı önemlidir. Kerkük’teki Türkmenlerin güvenliği önemlidir. Irak sınırındaki manevralar önemlidir. Bütün bunları unutturur hale gelen İdlib’e askeri müdahale önemlidir. Ama bütün bu sorunların çözümünde görev alacak güvenlik güçlerinin etkinliği, güçlü ekonomiye bağlıdır.
Ekonominin yumuşak karnı ise döviz açığıdır. Döviz akımının kesintiye uğraması, ekonominin bütünüyle gücünü yok eder. Bundan ülkede yaşayanlar da olumsuz etkilenir, güvenlik güçleri de olumsuz etkilenir.
Kısa sürede çözüm
İşte onun için ABD ile siyasi ilişkilerdeki sorunların kısa sürede çözümü önem taşıyor. İlişkilerdeki gerginliğin tırmanmasının ilk etkisi döviz akımının aksamasında görülecek. Bunun önemini küçümseyemeyiz.