Yılbaşından bu yana, gelişen ekonomilerin bileşik kur endeksine göre (JP Morgan EM Currency Index), gelişen ülkelerin paraları dolar karşısında yüzde 7 değer kaybederken, Türk Lirası’nın dolar kaybı yaklaşık yüzde 13 oldu.
2013 yılı mayıs ayında Bernanke’nin konuşmasından bu yana, bileşik kur endeksine göre (JP EM May 2013=100) gelişen ülkelerin paralarının değeri 100.00’den 75.90’a gerilerken, Türk Lirası’nın değeri 100’den 66.71’e geriledi. (Kaynak: Garanti Yatırım-Araştırma) Türk Lirası daha çok değer kaybetti.
Küresel piyasalardaki dalgalanmadan bizim gibi ülkelerin hepsinin paraları değer kaybediyor ama bizim paramız, Türk Liramız daha çok değer kaybediyor.
Görünüm bozuk
Çünkü Türkiye’nin dışarıdan ve içeriden görünümü hiç de parlak değil. (1) Türk ekonomisi yavaşladı. (2) Türkiye’de hükümet bunalımı var. Hükümet kurulamıyor. Ülke ve özellikle ekonomi sahipsiz kaldı. (3) Türkiye’de Kürt sorununun çözümü beklenirken, şimdilerde IŞİD terörü öne çıktı. (4) Doğu sınırındaki komşu ülkelerde istikrarsızlık ve terör risk oluşturuyor. (5) Türkiye, ABD ile AB’nin önde gelen ülkeleriyle, Rusya ile, İsrail ile, bazı Müslüman ülkelerle ilişkilerini soğuttu. İçine kapandı.
Bu olumsuz gelişmeler “ülkeyi riskli ülke” haline getirdi.
Ülke içindeki politikacılar, sivil toplum kuruluşları, işadamları “Bize bir şey olmaz... Bu gelişmeler yatırımları, üretimi etkilemez” diyerek “karanlıkta ıslık çalıyorlar ise de” bu gelişmeler içeridekileri de dışarıdakileri de etkiliyor.
Gencecik çocuklar ölüyor. Kamu görevlileri ölüyor. Sokaklar hareketlendi. Bütün bunlar insanlarda moral bırakmıyor. Parası olanın para harcayacak, yatırım yapacağın yatırım yapacak, üretimi artıracağın üretimi artıracak hali kalmadı.
Güçsüz ekonomi
Bir ülkenin sorunlarla baş edebilmesi, iç ve dış sorunları çözebilmesi için ekonomisinin güçlü olması gerekir. Ekonomiye güç verecek olan, yatırımların, üretimin artmasıdır. Yatırım ve üretim artmazsa gelir de artmaz. İşsizlik ve fakirlik ciddiyet kazanır.
Dolar fiyatındaki aşırı oynaklık, Türkiye riskindeki inişi ve çıkışı gösteriyor. Risk artıkça, dolar fiyatı üzerindeki risk primi de büyüyor.
Kâhin olmaya gerek yok. Koalisyon müzakereleri uzarsa, seçimin yenilenmesi zorunluluğu ortaya çıkarsa dolar fiyatı 3.00 TL’nin üzerine tırmanır. Türkiye ekonomisi, halkı bu rakamlardaki dolar fiyatını sırtında taşıyamaz.
En kısa zamanda hükümetin kurulması, ekonominin bir sahibinin olması, ortamın” güllük gülistanlık” olmasını sağlayamaz ama hiç olmazsa kötüye gidişi önler.
