Cari açık (döviz açığı) küçülmeye devam ediyor. Geçen yıl ilk 3 ayda 10.5 milyar dolar açık vardı. Bu yıl 7.8 milyar dolar oldu. Sadece açığın küçülmesine bakıp sevinilemez. Açık küçülüyor. Küçülüyor ama:
1) Açık neden küçülüyor?
2) Bu küçülme ekonomide sağlık işareti mi?
3) Açığı finanse edecek döviz nereden geliyor?
- Açık, sağlıklı ekonomide, ihracat artınca ve ithal edilen mallar içeride üretilmeye başlanınca, üretimde ithal girdi oranı azalınca küçülür.
- İhracatımız artmıyor. Turizm gelirleri azalıyor. Üretimde ithal girdi kullanım oranı değişmedi.
Açığın küçülmesinin ana nedeni, ekonominin yavaşlaması. Üretim artışı yavaşlayınca ithalat gereği de azalıyor.
Altın satıyoruz
İlk 3 ada geçen yıla göre açık 2.7 milyar dolar azaldı. Bu azalmanın 2 milyar doları net altın ihracatındaki artıştan. (Daha önce ithal ettiğimiz altınları dışarıya satıyoruz. Kalanının büyük bölümü enerji faturasının küçülmesinden.)
Demek ki cari açık reel ekonomideki iyileşmeye dayalı olarak küçülmüyor. Bunu bilelim.
Gelelim küçülen cari açığın nasıl finanse edildiğine. Cari açık (1) Doğrudan yatırımlar, (2) Portföy yatırımı için gelen döviz, (3) Dışarıdan borçlanılarak finanse edilir.
Esas olan, kalıcı finansman olan “Doğrudan Yatırım”dır. Doğrudan yatırım, bizim genelde “Yabancı Sermaye” diye adlandırdığımız, fabrika kurmak, üretim yapmak için geleceği varsayılan “kalıcı” döviz kaynağıdır.
Şimdilerde:
n Doğrudan yatırım fabrika kurmak, üretim yapmak için değil, (1) Ticaret yapmak için, (2) Gayrimenkul almak için geliyor.
n Dışarıdan iş yapmak için geldiği varsayılan dövize yakın dövizi Türk işadamları iş yapmak için dışarıya çıkarmaya başladı.
2016 yılı ocak-mart döneminde ülkeye yabancılar, gayrimenkul satın almak için 1.068 milyon dolar, diğer yatırımlar için 938 milyon dolar olmak üzere toplam 2.0 milyar dolar döviz getirdiler.
Aynı dönemde Türk işadamları yurtdışına doğrudan yatırım için 758 milyon dolar çıkardılar. Sonuçta 3 aylık dönemde cari açığa net doğrudan yatırımın katkısı 1.2 milyar dolar oldu.
Bu artış neden?
Dikkat buyurunuz, gayrimenkul dışı doğrudan yatırım için yabancıların getirdiği döviz 938 milyon dolar, Türk işadamlarının yurtdışına çıkardıkları döviz 738 milyon dolar.
Biz, giderek yabancıların Türkiye’de doğrudan yatırım yapmaya gelenlerden çok dışarıda yatırım yapar hale geliyoruz. Türk işadamları içeride yatırım yapmak yerine dışarıda daha çok yatırım yapmaya başladı.
Türk işadamları yurtdışında doğrudan yatırım için 2012 yılında 4.1 milyar doları, 2013 yılında 3.6 milyar doları, 2014 yılında 7.0 milyar doları 2015 yılında 5.0 milyar doları yurtdışına çıkardılar.
Türk işadamlarının yurtdışında giderek daha fazla yatırım yapmalarına sevinirken, yurtiçinde yatırım yapacak yerde, neden yurtdışında yatırım yaptıklarını sorgulamakta yarar vardır.
Özetle, sadece cari açığın küçülmesine bakılarak ekonomi hakkında değerleme yapılamaz.
