Bodrum’un kümbet sarnıçları

Bodrum’da çok kimsenin dikkatini çekmeyen bazıları kireçle beyaza boyanmış, yarım küre şeklinde taş yapıtlar vardır.
Bunlar Bodrum’un simgesi olabilecek, en az 500 yıllık sanat eserleridir. Çoğu tahrip olmuştur. Kalanlar da yok olmak üzeredir.
Ne yazık ki, bunların tarihi ve sayısı hakkında yapılmış (bilinen-yayınlanmış) çalışma yoktur.
Bu sarnıçların Bizans döneminden kaldığı söylenir. Kanuni’nin Rodos seferi sırasında, ordunun su ihtiyacının karşılanması için, yol boyu 1520’lerde Kanuni tarafından inşa ettirildiği söylenir. Bir başka söylentiye göre Bodrum’un kümbet sarnıçlarının mimarı Mimar Sinan’dır. Bugüne kadar sarnıçlar konusunda ciddi bir araştırma yapılmadığı için de neyin ne olduğu bilinmez.
Kümbet sarnıçlar 7-10 metre çapında daire şeklinde örülen bir duvar üzerine inşa edilen 1/3 ölçekli bir küre şeklindeki kubbeden oluşur. Kubbe, yerel taşların ters gerilim tekniğiyle örülmesinden yapılmış, tam tepeye oturtulan kilit taşı ile 500 yıl ayakta kalacak sağlamlıkta olması sağlanmıştır. İlk yapılan sarnıçların kubbelerinde sıva yoktur.

Hem tarihi değerleri var
Temel duvar ile kubbenin birleştiği yerde kubbeyi çepe çevre dolanan bir oluk vardır. Kubbeden süzülen yağmur suları bu oluklarda toplandıktan sonra, olukların belli yerlerinde açılan deliklerle, sarnıcın ana bölümünde toplanır. Ana bölüm 2-2.5 metre derinliktedir. Sarnıca dar bir kapıdan girilir. Bazı kapıların üzerinde kitabeler vardır. Kapı seviyesinden sarnıcın dibine doğru taş basamaklar yapılmıştır. Su seviyesi azaldıkça suya ulaşmak isteyen zorlanmaz. Kapının önünde hayvan sulamak isteyenler için yalak vardır.
Günümüzde yapılan hesaplara göre bu sarnıçlar yaklaşık 75 m3 su depolama kapasitesine sahiptir. Bodrum çevresine yağan yağmur miktarına göre bir kümbet bir mevsimde ancak 25 m3 yağmur suyu toplayabilir. Kalan 50 m3 su sarnıca, çevredeki su kanallarından gelir. Kümbetler, çevrenin eğilimine göre, toprak üstü yağmur sularını toplayacak yerlere konuşlandırılmıştır. Su kanallarından gelen su, taşlarla süzüldükten sonra, toprak seviyesinde açılan oluktan sarnıca akar.

İlgilenen yok
Kapısında 1766 tarihli kitabe bulunan “hayrat” kümbetlere de rastlanması, kümbet sarnıç yapımının Kanuni’den sonra da uzun süre devam ettiğini gösterir.
Bodrum’da belediyeler kümbet sarnıçları koruyacak, ortaya çıkaracak, bölgelerinin cazibe merkezi haline getirecek yerde, sarnıçların hemen yanına yapı izini verdi. Çoğu belediye kümbetlerin vahşice yok edilmesine göz yumdu. Şimdiye kadar sadece Konacık Belediyesi kümbetlerle ilgilendi. O da tarihi sarnıçları onararak kafeterya olarak kiraya vermek için...
Akdeniz’e ve Ege’ye kıyısı olan ülkelerde yel değirmenleri var. Bodrum’un yel değirmenleri de önemli ama Bodrum’un simgesi olamaz. Ama diğer ülkelerde ve Bodrum yöresi dışında kümbet sarnıca rastlanmıyor. O nedenle Bodrumlunun bu sarnıçlara sahip çıkması, Bodrum’un sembolü olarak öne çıkarması gerekir.