Başkanlık sistemi nedir, ne getirir?

2017 Nisan ayında “Başkanlık Sistemi” ile ilgili Anayasa değişikliğinin halk oyuna sunulması için hazırlıklar yapılıyor.

Başkanlık sistemi olsun mu, olmasın mı tartışılıyor da, başkanlık sistemi ile nelerin değişeceği konusunda halka bilgi verilmiyor.

AKP’nin 2013 Nisan ayında TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu taslakta, Sayın Erdoğan’ın nasıl bir Başkanlık Sistemi beklentisi içinde olduğu anlatılıyor. En güvenilir kaynak bu taslak.

Neyin nasıl değişeceğini bilmeden tartışmaları izlemek zorunda kalmamaları için Sayın okuyucularıma AKP tarafından hazırlanan ve TBMM’ye sunulan taslağa dayalı olarak nasıl bir başkanlık sistemi istendiğini özetleyeceğim.

Taslakta, “Üçüncü Kısım, Devletin Temel Organizasyonu”, “İkinci Bölüm, Yürütme”, “Birinci Alt Bölüm, Başkan” başlığı altında başkanlık sisteminin esasları sıralanıyor.

Kimler Başkan olabilir?

Taslağa göre, Başkan, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilir. Görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla 2 defa Başkan seçilebilir.

Nasıl aday olunur?

Son genel seçimde en az yüzde 5 oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin vatandaş başkanlığa aday gösterebilir.

Başkan nasıl seçilir?

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur.

Başkanın sorumlulukları nelerdir?

Başkan devletin ve yürütmenin başıdır. Yürütme yetkisi Başkan’a aittir.

Başkan, yürütmenin başı olarak genel/(iç ve dış) siyaseti yürütür.

TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,

Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,

Başkanlık kararnamesi çıkarmak,

Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini göndermek (Büyükelçileri ve konsolosları belirlemek ve atamak), Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,

Milletlerarası antlaşma akdetmek ve yayınlamak,

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığı’nı temsil etmek,

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek,

Kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek,

Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve sıkıyönetim veya olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak,

Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek,

Üniversite rektörlerini seçmek,

Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçmek. Başkanın yetki ve görevleri arasındadır.

Başkan kararname ve yönetmelik çıkarabilecek

Başkan, genel siyasetin yürütülmesinde ihtiyaç duyduğu konularda Başkanlık kararnamesi çıkarabilir. Başkan, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.

Başbakan olmayacak

Başbakanlık makamı ve bakanlık uygulamasına son verilecek. Başbakanın yerini Başkan Yardımcısı alacak.

Başkan Yardımcısı, Başkanla birlikte seçilecek

Başkanın oy pusulasında Başkan Yardımcısı adayı olarak yer alan kişi Başkan seçimi kazandığınla Başkan ile birlikte Başkan Yardımcılığına seçilir.

Başkan Yardımcısı milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tâbi olur ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.

Bakanlar “Devlet Sekreteri” olacak

Başbakanlık makamı kaldırıldığı için Bakanlar Kurulu müessesesi de ortadan kalkmaktadır. Daha önceleri Başbakan tarafından atanan bakanlar Başkan’ın “Devlet Sekreterleri” statüsünü almaktadır.

(Ek bilgi: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi uygulamasında Başbakan olduğu için, hükümet bakanlardan oluşuyor. Bakanlar Kurulu var. ABD’deki Tam Başkanlık Sistemi’nde başbakan yok. Bu nedenle bakanlık mevkii de yok. Başkan, bakanların görevini yapmak üzere “Secretery of Treasury - Hazine Sekreteri” gibi devlet sekreterleri atıyor. Anayasa değişir, bizde de tam Başkanlık Sistemi’ne geçilirse, bakanların yerini “Devlet Sekreterleri” alacak.)

Devlet Sekreterlerini (TBMM üyeleri dışından) Başkan atayacak

Bakanların yerini alacak Devlet Sekreterleri, Başkan tarafından atanır ve görevden alınır.

Devlet Sekreterleri’nin milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması gerekir.

TBMM üyeleri ve yedek milletvekilleri, bu statüleri sona erse bile sekreter olarak atanamazlar. (Bu anlatıma göre sekreterler TBMM üyeleri dışından atanacaktır.)

Her Devlet Sekreteri, Başkan’a karşı sorumludur. Sekreterliklerin - Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilât yapısı, Başkanlık Kararnamesi ile düzenlenir.

Başkanlık seçimleri ne zaman yapılacak?

Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başkanlık seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Bunlar AKP tarafından hazırlanan ve TBMM’ndeki Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunulan taslaktaki bilgiler. Başkanlık sisteminin yapısını gösteren en güvenilir kaynak bu taslak olduğuna göre, halkoyuna sunulacak Anayasa değişikliği ile gerçekleşmesi beklenen Başkanlık yapısı böyle olacak.

Altemur Kılıç’ı kaybettik

Altemur Kılıç (1924 Ankara) son yıllarda yaşadığı Antalya’da öldü. Altemur Kılıç, Türkiye’yi dış dünyada tanıtmada başarılı olmuş bir aydın kişi idi. Her konuya ilgi duyardı. Yazılarını ve konuşmalarını hikâyelerle renklendirirdi. Sohbetine doyulmazdı.

Milliyet’te Abdi İpekçi’nin isteği üzerine “Hoş Memo” dizisini Türkçeleştirirdi.

Hoş Memo, Amerikalı çizer Al Capp’ın “Li’l Abner” tiplemesidir. Hoş Memo’nun bir adı da “Felaket Ahmet”ti.

Felaket Ahmet, başının üzerinde dolanan kara buluttan bir türlü kurtulamazdı. Halkımız,
Felaket Ahmet’in durumu ile kendi durumunu belki de özdeşleştirdiği için Felaket Ahmet’i pek severdi.

Altemur Kılıç’a Tanrı’dan rahmet diliyorum.