Ayşe Teyzem petrolü sordu
Ayşe Hanım Teyzem, benzin ve mazot fiyatlarındaki artışı sordu. Ham petrol fiyatlarından kaynaklanan artışın hem ülkemizin petrol faturasını yükselttiğini, hem de enflasyonu olumsuz etkilediğini anlattım...
Ayşe Hanım Teyzem, elinde bir gazete, geldi. Karşı koltuğa oturdu.
“Anlat bakalım, durup dururken bu benzin ve mazot fiyatı artışı nereden çıktı?” diyor.
Elindeki gazeteden okuyor. “Yılbaşından bugüne benzine % 13.4 oranında zam gelmiş. Mazota % 20.3 oranında zam gelmiş.
Benzin, mazot fiyatları dolardan, altından, borsadan daha fazla artmaya başladı. Dikkat ediyorum, TV’lerde, radyolarda, gazetelerde dolar, altın, hisse senedi fiyatlarındaki değişim anlatılırken, şimdilerde dünya petrol fiyatındaki değişimden de söz edilir oldu.
Petrol fiyatlarındaki artış bizi üzecek mi?”
“Üzecek, hem de çok üzecek” diyerek başladım anlatmaya:
- Bizim toplam enerji ihtiyacımız yılda yaklaşık 140 bin TAB (1 TAB bin ton eşdeğer petrol). Enerji ihtiyacımızın yaklaşık üçte birini, ham petrol veya petrol ürünü olarak yurt dışından temin ediyoruz.
- Yıllık ham petrol ve petrol ürünü ithalatımız yaklaşık 40 milyon ton. Bunun 25 milyon tonu ham olarak ithal ettiğimiz ve TÜPRAŞ’ın rafinelerinde işlenen petrol. 13 milyon ton dolayındaki kısmı petrol ürünü.
Mazot tüketimi çok
- Bizim içeride en fazla tükettiğimiz petrol ürünleri, mazot ve benzin. Petrol fiyatları artınca, en fazla benzin fiyatındaki artışla ilgileniriz ama bizim için daha da önemli olan, mazot fiyatındaki artıştır.
- Çünkü biz akaryakıt ürünü olarak en fazla mazot tüketiriz. Tarımda, ulaştırmada mazot kullanımı yoğundur.
- PETDER’in açıklamalarına göre 2017 yılında 27.6 milyon m3 mazot, 3.0 milyon ton benzin tükettik.
- Ayşe Hanım Teyzemin otomobili yok. Doğrudan benzin, mazot almıyor ama dolmuşa biniyor. Dolmuşun mazot masrafı yılbaşından bu yana % 20 arttı. Sebze satın alıyor. Çiftçinin kullandığı mazot, sebzeleri taşıyan kamyoncunun satın aldığı mazotun fiyatı yılbaşından bu yana % 20 arttı.
- İşte bu nedenle, petrol fiyatlarındaki artış sadece ülkenin petrol faturasını büyüterek döviz giderini artırmakla kalmıyor, Ayşe Hanım Teyzemin enflasyonunu da yükseltiyor.
Ayşe Hanım Teyzem sordu: “Hükümet içeride benzin ve mazot fiyatındaki artışı frenleyemez mi?”
Anlatmaya çalıştım.
- İçeride benzin ve mazot fiyatları bizim kontrolümüz dışındaki gelişmelerden yükseliyor. Önce dünyada ham petrol fiyatı artıyor. Sonra içeride doların fiyatı artıyor. Biz ham petrolü dünya fiyatıyla ve dolarla satın almaya mecburuz.
- Ham petrolün varili geçen yıl bugünlerde 52 dolardı. Dün 73 dolar olmuştu. (Ham petrol fiyatı % 40 arttı.)
- Dolar geçen yıl bugünlerde 3.59 TL idi. Dün 4.09 dolar olmuştu. (Dolar fiyatı % 14 arttı.)
Bu durumda benzine, mazota nasıl zam gelmez?
Petrol Üreticisi ülkeler fiyat artırdı
Dünyada politik risklerin arttığı bir ortamda, petrol üreticisi ülkelerin petrol arzındaki sıkışıklığı fiyat artışına yol açıyor.
Önümüzde, İran’ın nükleer anlaşmasının gözden geçirilme süreci var. 12 Mayıs’ta İran nükleer anlaşması gözden geçirilmeye başlanacak. Nükleer anlaşmaya ilişkin risklerin petrol fiyatlarındaki artışlarda etkili olduğu söyleniyor.
Suudi Arabistan’ın Saudi Aramco şirketinin bu yıl içinde veya 2019 yılında hakla arzı bekleniyor. Halka arzın petrol fiyatlarının yüksek olduğu dönemde yapılaması için fiyatın bilinçli olarak artırıldığını söyleyen uzmanlar var.
Ham petrol fiyatlarındaki artış Batı dünyasında enflasyon beklentilerini artırıyor. ABD 10 yıllık faizleri % 2.91 ile son bir ayın en yüksek seviyesine çıktı.
Ayşe Hanım Teyzem anlattıklarımdan hiç memnun olmadı. Toparlanırken, dilinin altındaki baklayı çıkardı: “Benzinde de mazotta da pompa fiyatının % 60’ı vergi imiş. Hükümet isterse vergiyi kaldırır. Mazot da benzin de % 60 ucuzlar...”
Anlatmaya çalıştım ama o dinlemeden uzaklaştı: “Ayşe Hanım Teyzeciğim, sadece bizde değil, çok ülkede akaryakıt satış fiyatından alınan vergi, Hazine’nin ana vergi kaynağıdır. Hazine bu vergiyi bırakınız kaldırmayı, indiremez bile. Akaryakıttan alınan verginin kaldırılması veya azaltılması sonucu ortaya çıkacak bütçe açığı, ekonomiye daha büyük sorunlar getirir.”