Ayşe Teyzem’in enflasyonu ile Başçı’nın rakamları farklı
TCMB Başkanı Başçı’nın enflasyonu başka, Ayşe Hanım Teyzem’inki başka. Başçı, enflasyonu Tüketici Fiyatları Endeksi’ndeki genel değişimden izliyor. Ocak ayında fiyatlar yüzde 1.10 arttı, yıllık artış yüzde 7.24 diyor.
Ayşe Hanım Teyzem ise ocak ayında gıda ve alkolsüz içecek fiyatları yüzde 3.52 arttı, mutfakta yıllık ortalama fiyat artışı (en az) yüzde 12.61 oldu diyor.
Ayşe Hanım Teyzem gibiler enflasyonu, tencere kaynatmak için ceplerinden çıkan paraya bakarak değerlendiriyorlar.
Türkiye’de en alt gelir grubundan en üst gelir grubuna, tüketim için yapılan her 100 TL harcamanın 24.25 TL’si gıda harcamasına gidiyor. Dikkat buyurunuz, bu ülke ortalamasıdır. Ayşe Hanım Teyzem gibi alt gelir gruplarında 100 TL’lik tüketim harcamasında gıda ve alkolsüz içecek harcamalarının payı 50 TL veya daha da fazla oluyor.
Enflasyon göstergesi olan Tüketici Fiyatları Endeksi, 426 farklı mal ve hizmetin aylık fiyat değişimi izlenerek belirleniyor.
Ayşe Hanım Teyzem gibi orta ve alt gelir grubundakilerin ilgilendikleri gıda ve alkolsüz içeceklerdeki fiyat değişimi ise 127 maddeden izleniyor.
Bu 127 maddenin her birinin, toplam fiyat artışını etkileme gücü farklı. Örneğin domates fiyatındaki değişim, toplam fiyat artışı oranını yüzde 0.55 oranında, sivribiberdeki değişim yüzde 0.12 oranında, patlıcandaki değişim yüzde 0.10 oranında etkiliyor. Tüm gıda ve alkolsüz içecek maddelerindeki fiyat değişimi ise, ülke genelinde belirlenen Tüketici Fiyatları Endeksi’ni yüzde 24.25 oranında etkiliyor.
31 günde % 3.52 artış
2015 yılının ilk ayı olan ocak ayında (31 gün içinde) ülke genelinde fiyatı izlenen 426 mal ve hizmette fiyat artışı ortalama yüzde 1.10 oranında arttı ama gıda ve alkolsüz içeceklerde 31 gündeki artış yüzde 3.52 oranında. Çok yüksek.
Ayşe Hanım Teyzem’i ilgilendiren 31 günde gıda maddesi fiyatlarındaki bu yüzde 3.52 oranındaki artıştır.
Ayşe Hanın Teyzem, tencere kaynatmak için 12 ayda bir alış veriş yapmıyor. İşte bunun için 2014 yılı ocak ayından 2015 yılı ocak ayına yüzde 10.97 oranındaki yıllık artış onu ilgilendirmiyor. Onu ilgilendiren, 12 ay geriye “ortalama yıllık fiyat artışı”dır.
Ocak ayından geriye 12 aylık dönemde gıda ve alkolsüz içeceklerde ortalama fiyat artışı yüzde 12.61 oldu. İşte Ayşe Hanım Teyzem için mutfak enflasyonu (en az) budur.
Eğer Ayşe Hanım Teyzem’in net geliri bir yılda bu oranda artmamışsa, aynı tencereyi kaynatmak için ya başka harcamalarını kısacak, başka harcamalardan kısamıyorsa, tencereyi eskisi gibi kaynatamayacaktır.
Arkada üretici fiyatları var
İyi de, durup dururken gıda ve alkolsüz içecek fiyatları neden artıyor? Artıyor, çünkü gıdada üretici fiyatları artıyor. Ocaktan geriye gıda ve alkolsüz içeceklerde üretici fiyatları artışı yüzde 16.57 oldu.
Üretici fiyatı iki nedenle artar: (1) Üretim yetersizdir. Talebi karşılayamaz. (2) Üretim maliyetleri artmaktadır. Maliyet artışı fiyatı artırır. Dikkat buyurunuz, üretici fiyatları artışı tüketici fiyatlarına tam olarak yansımamış. Üretici fiyatındaki artış yüzde 16.59, tüketicide yüzde 12.61 oranında. Yansısaydı tüketici fiyatları daha da fazla artacaktı.
Sonuç: Her şeyin başı üretimdir. Üretim artacak, üretim maliyetleri ucuzlayacak ki genelde tüketici fiyatları (enflasyon), özelde gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ucuzlasın.
