Enflasyon denilince “Gönlüne göre, seç seç al” durumu oluştu. Farklı tanımlara göre, farklı enflasyon oranları açıklanıyor. Düşük göstermek isteyene göre enflasyon rakamı var. Yüksek göstermek isteyene göre de.
Bu farklı enflasyon oranlarından, “indi-bindi” tartışmalarında kullanılan enflasyon oranı, iki ayın fiyatları arasındaki ortalama değişim oranı.
- Haziranda 100.00 TL’ye dolan tüketici sepeti temmuzda 100.09 TL’ye dolmuşsa (bu anlatımlar kaba anlatımlardır), bir ayda fiyatlar yüzde 0.09 arttı demektir. Aylık “manşet enflasyon” yüzde 0.09’dur.
- 2014 Temmuz ayında 100.00 TL’ye dolan tüketici sepeti, 2015 Temmuz ayında 106.81 TL’ye doldurulabilmişse, yıllık ”manşet enflasyon” yüzde 6.81’dir.
Görülüyor ki “manşet enflasyon” denilen enflasyon iki “uç” ay arasındaki değişimi gösteriyor.
Ortalama yüksek
Halbuki, insanlar yıl boyu kesintisiz tüketim harcaması yapıyor. Her ay fiyatlar iniyor, biniyor. O nedenle, 12 aylık dönemde sadece iki “uç” ay arasındaki fiyat değişimine bakarak, fiyat artışlarının tüketiciye yükünü hesaplamak mümkün olamaz.
Önemli olan, 12 aylık dönemde, indisi-bindisiyle, fiyatlardaki ortalama değişimin tüketiciyi (Ayşe Hanım Teyzemi) nasıl etkilediğidir.
İşte bu şekilde yapılan enflasyon hesabına (12 aylık ortalamaya göre fiyatlardaki değişim oranına) göre, 2015 Temmuz ayında,
- 12 aylık ortalama tüketici fiyatları artışı yüzde 8.07’dir.
- 12 aylık ortalama gıda ve alkolsüz içki enflasyonu yüzde 12.67’dir.
Ayşe Hanım Teyzem gibiler, enflasyonu gıda maddeleri fiyatındaki değişimden izlerler. Çünkü onların en büyük harcamaları gıda maddesi harcamalarıdır.
Maliyet önemli
Enflasyonu tüketici fiyatlarındaki değişimden izliyoruz ama tüketici fiyatlarının arkasında üretici fiyatları var. Üretici fiyatı artınca tüketici fiyatı da artar. Üretici fiyatı ucuzlayınca tüketici fiyatı da geriler.
- Manşet enflasyon rakamlarına göre üretici fiyatları temmuz ayında yüzde 0.32 geriledi. Yıllık artış yüzde 5.62 oldu. Üreticinin gıda fiyatlarıysa manşet olarak yüzde 13.43 arttı.
- 12 aylık ortalama fiyat değişimine göre ise üretici fiyatlarındaki genel artış oranı yüzde 6.43, gıda üreticilerinin fiyatlarındaki artış ise yüzde 16.04’tür.
Özetle, son 12 aylık dönemde gıda fiyatlarında ortalama yüzde 12.67 artışın arkasında gıda maddesi üretici fiyatlarındaki yüzde 16.04 oranındaki artış var.
Ayşe Hanım Teyzem gibileri üzen gıda fiyatlarındaki yüksek artışın gıda maddesi üretimindeki artış durmadan, gerilemeden durmayacağı, yavaşlamayacağı görülüyor.