New York
ABD’de göstergelere göre ekonomide her gün iyileşme var ama halk mutsuz. Orta ve alt gelir grubundakiler, işsizlikten, fiyat artışlarından, gelirlerinin yetersizliğinden şikâyetçi. Özellikle genç nüfus, okul masrafları ile öğrenci borçlarından, gelir eşitsizliğinden, servetin nüfusun yüzde 1’inin elinde toplanmasından, zenginlerin yeterince vergilendirilmemesinden rahatsız.
Bugün ABD’de New Hampshire eyaletinde başkanlık seçimi adayları arasında yarış var. Bu çok önemli.
Bugün adayların alacakları oylar, adayların gücünün göstergesi olacak.
ABD’de 2 parti yarışıyor: Muhafazakârların partisi Cumhuriyetçi Parti ve de liberal solun partisi Demokrat Parti.
Muhafazakârlar, göçmenlere karşı. Sosyal harcamaların artırılmasına ve vergilerin artırılmasına karşı. Doğum kontrolüne ve eşcinsel evliliğe karşı. Demokratlar, sosyal hakların artırılmasını, zenginlerin daha çok vergilendirilmesini, okulların, sağlık hizmetlerinin bedava olmasını, işsizliğe ve fakirliğe çare bulunmasını istiyorlar.
Yarışıyorlar
ABD’de partilerin teşkilatları, parti başkanları, merkez örgütleri yok. Eyaletlerde belediye başkanları, valiler, yargıçlar, hatta kiliselerin papazları, eyaleti Washington’da temsil edecek senatörler, temsilciler halkoylarıyla seçiliyor. Seçimlere adaylar kendi kararlarıyla katılıyor. Partiler aday göstermiyor. Halk önce partilerin seçimlerde yarışacak adaylarını belirliyor. Sonra da halkın oyuyla belirlenmiş partili adaylar seçime giriyor.
Başkanlık seçiminde ise ulusal adaylar her eyalette iki farklı şekilde oylanıyor. Oylama sonucu başkan seçiminde eyaleti temsil edecek seçim heyeti belirleniyor.
Eyaletlerdeki aday yoklamalarına Iowa ve New Hampshire’den başlanıyor. Toplam 50 eyalet ve Washington DC’de haziran ayına kadar devam ediyor.
Her eyaletin nüfusuna göre belli sayıda seçici heyet üyesi var. Ön seçimle belirlenen bu üyelerin hangi partiye ve parti adına yarışan hangi adaya oy verecekleri belli. İşte bu seçici heyet üyeleri, eyalet seçimleri tamamlandıktan sonra bir araya geliyorlar. Başkanlık seçiminde partiler adına yarışacak adayı belirliyorlar.
Eyaletlerde seçici heyet üyelerinin seçiminde iki farklı seçim şekli var. Az uygulanan “Caucus” denilen sistemde, partililer eyaletlerde kiliselerde, okullarda bir araya gelerek desteklenecek parti adayını belirliyorlar. “Primary” denilen sistemde ise eyalet seçmeni oylarıyla parti adayları arasında seçim yapıyor.
Hillary’yi zorluyor
Cumhuriyetçilerin önde gelen 3 adayı var: En önde meşhur emlak kralı ve televizyon yıldızı Donald Trump (1946) geliyor. Ted Cruz (1970) 2012’den buyana Texas Senatörü. Kanada doğumlu. Partililer arasında pek sevilmiyor. Koyu muhafazakâr. Marco Rubio (1971) 2011 Yılından beri Florida Senatörü. Küba asıllı. Muhafazakâr. Hem Cruz hem de Rubio Küba asıllı olmalarına rağmen göçmenlere karşılar.
Demokratların yalnızca iki adayı var. Hillary Clinton (1947) ve Bernie Sanders (1941). Sanders, Amerika’da kendini sosyalist olarak tanımlayan tek politikacı, Vermont senatörü.
Seçim öncesi her iki partide de kurulu düzeni değiştirme sözünü verecek olan adaylara ilgi var. Cumhuriyetçi partiden aday olarak öne çıkan milyoner işadamı Trump, partili ve politikacı olmamasına rağmen kamu oylamalarında hala bir numara. Trump’un ilgi görmesinin nedeni “farklı şeyler söylemesi”. Demokratlar ise gelir eşitsizliği ve Wall Street’ten şikâyetçi.
Iowa’da Ted Cruz % 27, Marco Rubio % 23 oy almıştı. Hillary Clinton % 49.8, Sanders % 48.6 oy toplamıştı.
Bugün yapılacak New Hampshire seçimleri çok önemli. Çünkü New Hampshire nüfusu genç nüfus. Hillary’ye karşı Sanders ve Trump’ın ne kadar rey alacağı merak ediliyor.
Sürpriz: (1) Genel memnuniyetsizlik ve ekonominin yavaşlamaya başlaması ihtimali nedeniyle Başkanlık seçimini Cumhuriyetçiler kazanabilir. (2) Trump başkan olabilir. (3) Demokratlar arasındaki yarışta Sanders, rakibi Hillary’nin önüne geçebilir.