Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanı Cemil Ertem, cuma sabahı yaptığı açıklamada, Türk Lirası’nın dolar karşısında 2.8 TL seviyesinin altında “değerli”, 2.8 TL seviyesini aşmasının “normal” ve 3 TL seviyesinde ise “rekabetçi” olduğunu söyledi.
Başdanışmanın açıklamaları, Cumhurbaşkanı’nın dolar fiyatınındaki değişimi nasıl değerlendirdiği konusunda fikir vermesi bakımından önemlidir.
Anlaşılıyor ki, Cumhurbaşkanı dolar fiyatının 3.00 TL’ye çıkmasını normal kabul ediyor. Hatta 3.00 TL’nin bile üzerine çıkabileceğini kabul ediyor.
Başdanışman Cemil Ertem, dolar fiyatı konusundaki değerlemelerinde Merkez Bankası’nın reel efektif döviz kuru hesabına gönderme yapıyor.
Merkez Bankası her ay TÜFE ve ÜFE’ye göre Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi yayımlıyor. TÜFE bazlı endekste Türkiye’deki TÜFE fiyat değişimi, ticaret yapılan 36 ülkenin fiyat değişimlerinin ağırlıklı ortalamasıyla karşılaştırılıyor.
Endeks, Türkiye’deki fiyat artışları ile ticari ilişkilerimiz bulunan ülkelerdeki fiyat artışlarına göre Türk Lirası’nın değerli olup olmadığını gösteriyor. Endeks 100 ise Türk Lirası olması gereken değerdedir. Endeksin 100’ün üzerinde olması TL’nin değerli olduğunu gösteriyor.
Türk Lirası, hâlâ değerli
Merkez Bankası’nın TÜFE bazlı (2003=100) Reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri:
Genel olarak geçen Temmuz 104.05 iken bu Temmuz 99.55 oldu.
Gelişmekte olan ülkelere göre geçen Temmuz ayında 72.72 iken bu Temmuz 67.36 oldu.
Gelişmiş ülkelere göre ise 117.90 iken bu Temmuz 118.10 olarak hesaplandı.
Geçen Temmuz 2.13 TL olan dolar, bu Temmuz 2.79 oldu ama (TÜFE - Gelişmiş ülkeler endeksine göre) Türk Lirası gene de değerli. Değer kaybetmeye devam etmesi gerekiyor.
Ne var ki reel efektif döviz kuru hesabı, sadece ülkeler arası enflasyon farkına dayanıyor. Halbuki doların değeri ülkeler arası enflasyon hesabı dışında tırmanışa geçti.
Kıtlık rantı, risk primi
Dolar/euro çapraz kuru geçen Temmuz 1.32 idi. Bu Temmuz 1.09 oldu. İşte bu nedenle, enflasyon farkı ötesinde dolar ve euro’nun değerindeki değişim, bizde dolar fiyatının oluşumunu sağlıyor.
Özetle:
TÜFE - Gelişmiş ülkeler bazlı reel efektif döviz kuru endeksinin hâlâ 118.10 olması, (başka etkenler olmasa da) enflasyon farkı baskısında dolar fiyatının daha da artabileceğini işaret etmektedir.
Buna ek olarak doların küresel piyasalarda değer kazanmaya devam etmesi dolar fiyatını yukarı çekmektedir.
Türkiye’nin iç politika ve dış politika riskinin giderek artması, enflasyon farkına ve doların değer kazanmasına ek olarak dolar fiyatını artırmaktadır.
Sonuç:
Başdanışman Cemil Ertem’in dolar için normal kabul ettiği 3.00 TL’lik fiyat nihai fiyat olmayabilir. Özellikle iç ve dış politikanın dolar fiyatına yüklediği ve yükleyeceği “kıtlık rantı ve risk primi”, dolar fiyatının 3.00 TL’nin üzerinde de tırmanışını sürdürmesine yol açabilir.