Terfi ettirilmeyen ve açığa alınan iki general ve bir amiralle ilgili askeri karar, askeri yargı-sivil yargı tartışmasını yeniden başlattı.
Tartışmayı gündeme getiren Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın sözleri oldu. Arınç, askeri mahkeme yargıçlarının kendilerinden üst rütbedeki komutanları tarafsız ve bağımsız yargılayamayacakları anlamına gelen bir yorum yapmıştı.
Bu yorum, generaller ve amiralin açığa alınma kararına karşı yürütmeyi durdurma talebiyle askeri mahkemeye yaptıkları başvuruyla ilgiliydi. İma edilen askeri mahkemenin, komutanlar lehine karar vereceğiydi. Ancak öyle olmadı.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM), komutanların yürütmeyi durdurma talebini reddetti. Bunun üzerine de karar öncesinin tam tersi bir yaklaşımla, “askeri mahkemeden sivil karar” türü yorumlar yapıldı. İktidarı destekleyenler, AYİM’in bu kararını da desteklediler.
Tek kararla yargı
AYİM’in komutanların daha önce terfi ettirilmemelerine karşı açtıkları davada ise aynı AYİM yürütmeyi durdurma kararı vermişti. Bu karar nedeniyle AYİM’i ve askeri yargıçları ağır dille eleştirenler, açığa alınma konusunda komutanlar aleyhine karar verince bu kez övmek zorunda kaldılar.
AYİM’in kararı şunu gösterdi ki, mahkemeleri tek bir karara bakarak yargılamak ve peşinen mahkûm etmek doğru değil. AYİM’in terfilerle ilgili olarak yürütmeyi durdurma kararı vermesi “komutanlardan aldıkları emirle karar verdikleri” anlamına gelmediği gibi açığa almada aksine karar vermeleri de “sivil otoriteden aldıkları talimatla” karar verdikleri anlamına gelmez.
Askeri mahkemelerin kararları anımsandığında, çok daha üst düzey komutanlar hakkında çok ağır kararlar verdikleri görülür. Yargıladıkları komutanlardan çok düşük rütbede olan askeri yargıçlar, rütbelerin geri alınması dahil, birçok aleyhte karara hükmetmişlerdir.
Tek yargı
Bu gelişmeler nedeniyle yaşanan tek yargı tartışması ise ayrı bir konu. Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, dün yaptığı açıklamada tek yargıdan yana olduğunu vurguladı. Arınç’ın yaptığı değerlendirme askeri yargının kaldırılması; tek ve sivil yargıya geçilmesi düşüncesinde olduğunu gösterdi. Bu konu eskiden beri tartışılır.
Arınç’ın yaklaşımı, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimden sonra yapılacağını söylediği yeni anayasa konusunda hükümetin yaklaşımını da yansıtıyor olabilir. Yeni anayasada askeri yargının kaldırılması, tek ve sivil yargıya geçilmesi daha detaylı biçimde tartışma konusu olacağa benziyor.
Alt derece mahkemesi
Bu konuda gösterilen bir başka yaklaşım ise askeri mahkemelerin alt derece mahkemesi olarak kalması, ancak temyiz yolu olarak sivil yüksek yargının görev yapması. Türk Silahlı Kuvvetleri gibi çok büyük ordularda alt derece mahkemesi olarak askeri mahkemelere ihtiyaç olduğu, ancak üst mahkeme olarak sivil Yargıtay’ın ve Danıştay’ın görevlendirilmesi savunuluyor. Bu görüşe göre, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ile Askeri Yargıtay’ın kaldırılması, bu kurumlar yerine Yargıtay’da ve Danıştay’da bir veya birden fazla dairenin askeri mahkemelerin kararlarını temyizen incelemekle yetkili kılınmaları, daha sağlıklı bir sistem.
