Gelenekten geleceğe Besi Bebek kültürü

Milliyet’e konuşan Adıyaman Valisi Mahmut Çuhadar, “Kadın emeğinin böyle güçlü başarı hikâyelerine dönüşmesi hepimizi gururlandırıyor. Biz de Adıyaman Valiliği olarak emeklerini ilmek ilmek işleyip ekonomik değere dönüştüren kadınlarımıza her türlü desteği sunuyoruz” dedi.

Anneannesi Besi Sertbaş’ın Anadolu’nun kadim kültürünü işlediği Besi Bebeklerini yaparak 50 kadına iş imkânı veren Zahide Durmaz Akar, Adıyaman Tarihi Oturakçılar Pazarı’nın tek kadın esnafı. Aynı zamanda Kültür ve Turizm Bakanlığı el sanatları sanatçısı olan Akar, Adıyaman’a özgü yöresel kıyafetler giydirilen ahşap bebekleriyle dünyaya açıldı. Zahide Durmaz Akar, “900 yıl önce Orta Asya’dan gelen Türkmen bir ailenin ferdi olarak zengin kültürümüzü el emeğiyle ilmek ilmek ahşap bebeklere işliyorum. Önüme kurulan setler, kadın olduğum için verilmeyen malzemeler bana engel olamadı. Yılmayarak kurduğum meslek ile Adıyamanlı kadınların özgüveni artıyor. Üretimin verdiği güçle hayatın her aşamasında var olmanın gururunu yaşıyorlar” dedi.

25 yıldır Besi Bebek yapıyor

Önüne çıkarılan tüm engelleri aşarak hayatını kurarken pek çok kadına örnek olan isimlerden biri de Zahide Durmaz Akar. Adıyaman’a Türklerin ilk yurdu Orta Asya’dan 900 yıl önce gelen Türkmen bir ailenin ferdi olan 43 yaşındaki Akar, anneannesi Besi Serttaş’tan miras ahşap bebek geleneğini sürdürerek büyük bir umuda imza atıyor. Çocukluğunda, Türkmen geleneklerini devam ettiren anneannesinin ahşap bebeklere yöresel kıyafetler giydirmesini ilgiyle izleyen Akar, şimdilerde 50’den fazla kadının el emeğiyle kendi hayatını kurmasına yardımcı oluyor. Anneannesinin 1993 yılında ölümünün ardından binlerce yıllık Türkmen geleneğini yaşatmak için kolları sıvayan Akar, 1997 yılından beri büyük bir azim gösteriyor.

Adıyaman Kız Meslek Lisesi’ni bitirdikten sonra çocukluğunun oyuncak bebeği Besi Bebeği yapmaya karar veren Akar, hayallerinin gerçeğe dönüşmesi için araştırma yapmaya başladı. Adıyaman GAP GİDEM (Girişimci Destekleme Merkezleri) için proje hazırlayan Akar, aynı zamanda kendisini geliştirmek için ODTÜ Yöneticilik ve Yönetim Becerileri Eğitimi, Marmara Üniversitesi’nden Tasarım Eğitimi, İstanbul Gelişim Üniversitesi’nden Pazarlama Eğitimi, Ege Üniversitesi’nden Bilgisayar Eğitimi, Dicle Üniversitesi’nden Pazarlama ve Dış Ticaret Eğitimi, Bilgi Üniversitesi’nden dil eğitimi aldı. Adıyaman GAP GİDEM İş Geliştirme Uzmanı Ali Yıldırım’ın yol göstericiliğinde projesini sunan Akar, böylece iş hayatına atıldı.

‘Kadın olduğum için malzeme vermek istemediler’

Türkmen geleneklerine özgü kadın kıyafetleriyle giydirdiği Besi Bebekleriyle önce Türkiye’de, ardından pek çok ülkede tanınan Akar, beş yıl içinde 50’den fazla kadına da iş imkânı verdi. Adıyamanlı kadınların ‘Usta’ dediği Akar, kutnu adı verilen ipekle dokunmuş kumaştan diktiği geleneksel kıyafetlerin yaşamasını sağlıyor. Akar, “Çocukluğumda çok oyuncağım olmadı. Anneannem Besi Sertbaş artan kumaşları kullanarak oyuncaklarımı yapardı. Onun ölümüyle hem hatırasına hem yöresel kültürümüze sahip çıkmak için Besi Bebek Projesi’ni hayata geçirdim. Malzeme tedarikçilerim önceleri benimle çalışmak istemediler. Abim Kazım Durmaz veya yol göstericim Ali Yıldırım ile gitmek zorunda kaldım. Hatta gitmem gereken bir fuara beni götürmedikleri gibi, benden aldıkları bebekleri tanıtmadan geri getirdiler. Önüme setler kuruldu, engellendim ama yılmadan çalıştım. Şimdi beni gördüklerinde ceketlerini ilikliyorlar hatta kendileri arayıp ‘Malzeme gerekli mi’? diye soruyorlar” diye konuştu.

TOGEM tarafından Halk Eğitim Merkezi ve İş-Kur ortaklığıyla açılan geleneksel el sanatları kursunda Adıyamanlı kadınların Besi Bebek yapımıyla para kazandığını belirten Akar, ne yazık ki bebeklerin kıyafetlerini giyen kadınların çok azaldığını belirtti. Zahide Durmaz Akar, “Besi Bebeklerin kadın olanına Besi denir. Adıyaman’da çok kullanılan Abuzer ismi ise erkek bebeklere verilir. Kaliteli ahşaptan yapıldığı için kırılmaz, ipek kumaşta kök boyama yapılır. 50 aşamadan geçen bebeği bir kadın üç günde bitirebiliyor. Baş bağlama şekline hangi köyden, evli mi bekâr mı ya da hangi aileden geldiğini öğrenebilirsiniz. Dağ köylerinde kalın kumaş, ova köylerinde ince kumaşlar kullanılır. İçlik, iç göynek, işlik, üzerine üç etek, etek üzerine bel kuşağı bağlandıktan sonra tuman giyilir. Dağ köylerinde üç eteğin üzerine kadife ceket giyilir. Besi bebeğin feslerinin üzerine gümüş taca altınlar dizilidir. Puşu üzerine beyaz keten bağlanır. Parlak sırma ve altınlar ekonomik durumu yansıtır. Eskinin kullanılan aslan figürü Anadolu kadınının gücünün temsiliymiş” dedi.

ABD’de tez konusu oldu

2010 yılında New York Üniversitesi’nde master tezini Türk kadın girişimciler üzerine yapan Jennifer Marie Landing ‘Besi Bebek’ için Adıyaman’a gitmişti. Besi isminin ‘Yeter’ anlamına geldiğini belirten Akar, “Anneannem 7. kız olarak doğduğu için babası Yeter demek için Besi ismini koymuş. 1997 yılında Besi Bebek üretimine başladım, 2002 yılında Nemrut Festivali’ne katıldım. EMİTT Turizm Fuarı’nı çok iyi takip ettim. Anadolu El Sanatlarını Yaşatma ve Geliştirme Derneği ile hayatım değişti. Besi bebeklerin hiçbiri aynı değildir. El-ayak ve baş ahşap iskeletinde tel kullanırız. Dokuması kök boyadır. Baş bağlamasından kaç çocuğu olduğu anlaşılır. Sırmalı puşide kullanılan aslan figürü Anadolu kadınının cesaretini ve asaletini temsil eder” dedi.

Kadın emeğiyle ortaya çıkan Besi Bebekleri

Adıyaman’da Turizmin Canlandırılması Projesini hayata geçirdiklerini belirten Adıyaman Valisi Mahmut Çuhadar, “Kadın emeğiyle ortaya çıkan Besi bebekleri Adıyaman’da yöre kadınlarının giydiği giysilerin kuşaktan kuşağa aktarılmasını ve dünyaya tanıtılmasını sağlıyor. Kadın emeğinin böyle güçlü başarı hikayelerine dönüşmesi hepimizi gururlandırıyor. Adıyaman Valiliği olarak emeklerini ilmek ilmek işleyip ekonomik değere dönüştüren kadınlarımıza her türlü desteği sunuyoruz” dedi.

Çuhadar, “Kadınlarımızın el emeğiyle ilimizin turizmine ve ekonomisine katkıda bulunması çok değerli girişimler. Besni ilçemize bağlı Atmalı Köyü’nde emeklerini ve güçlerini birleştirerek Atmalı Kadın Kooperatifi’ni kuran kadın girişimcilerimiz, yöresel ürünleri yine kendileri satıyorlar” diye konuştu. UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde yer alan Nemrut Dağı, halen dünyada güneşin doğuş ve batışının izlenebileceği en güzel noktalardan biri.

İstanbullunun ‘Zorlu’ mücadelesi

İstanbul Beşiktaş’ta yaşamakta olan okurlarımız, “Levazım Mahallesi sakini olarak, hem mahallede ikamet edenleri hem de şehrin merkezi konumu itibarıyla tüm İstanbulluları ilgilendiren hayati bir konu hakkında yazmak istedim size; Mahallemizde bulunan Zorlu Center önünde (Koru Sokak, Beşiktaş) yapılan park ve duraklama/bekleme ihlalleri, UKOME kararlarının, trafik denetleme şube müdürlüğünün, trafik işaretlerinin fiiliyatta ne denli geçersiz olduğunu haftanın yedi günü bizlere aralık vermeden hatırlatıyor. Mahallemizin ve çevre semtlerin trafik sorununu en üst seviyeye çıkaran bu kural tanımazlığın en önemli sonuçlarını her an başımıza gelebilecek bir deprem afetinde yaşamamızdan endişe etmeliyiz diye düşünüyorum. Sizden bu sorunun kalıcı çözümü konusunda yetkililere sesimizi duyurmanızı rica ediyorum. Bu sayede evimiz olarak gördüğümüz semtimizin, şehrimizin gerçek otoritesinin taksiler, siyah camlı ve siyah renkli turistik taşıma araçları, vale şirketlerinde olup olmadığını da öğrenmiş oluruz” dedi. Zorlu Center önünden birkaç aydır yoğun şikâyet alıyoruz. Okurlarımızdan gelen son şikâyeti olduğu gibi yayımlıyoruz.

Erzurum’da otobüs çilesi

Erzurum’da yaşamakta olan öğrenciler belediyeden şikâyetçi. Öğrencilerin şikâyetleri özetle şöyle: ” Size gönderdiğimiz fotoğraf İbrahim Hakkı Erkek Öğrenci Yurdu önü. Final zamanı havanın buz gibi olduğu Erzurum’da bir tane otobüs göndermek çok mu zor? Saatlerce otobüs bekliyoruz. Ayrıca toplu taşımada, aktarma süresi bitinceye kadar otobüs bekleyince aktarma hakkımızın elimizden alındığını düşünüyorum. Final zamanı saatlerce vakit kaybediyoruz” dedi. Okurlarımızın bu şikâyetini Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen ve ekibine iletmiş olalım.

Toplanmayan çöpler mahalleliyi isyan ettirdi

Adana’nın Seyhan ilçesinde yaşayan okurlarımız, ”Seyhan Merkez ilçe. Çöplerin yaydığı kokulardan rahatsız oluyoruz. Aynı zamanda sağlık açısından da tehdit oluşturuyor. Birçok kez yetkilileri aramamıza rağmen herhangi bir sonuç alamadık” dedi. Okurlarımızın bu şikâyetini bu sefer Seyhan Belediyesi’ne değil, Cumhuriyet Halk Partisi Yerel Yönetimler’den Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun’a iletiyoruz. 2022 yılı içerinde Seyhan Belediyesi’nden çok sayıda şikâyet aldık. Aldığımız şikâyetleri sormak için ne belediye başkanına ne de ekiplerine ulaşabildik. Bizim ulaşamadığımız bir belediyeye halk nasıl ulaşacak?

Siz sorun yetkililer yanıtlasın

Sevgili okurlar! Yaşadığınız şehirde, sokağınızda, cadde ve kaldırımlarda gördüğünüz aksaklıkları, trafikte karşılaştığınız sorunları, kurum, kuruluş ve markalarla yaşadığınız problemleri sorumlulara duyurmak, şikâyetlerinizi onlara iletmek ve çözüm bulunmasını istiyorsanız, bize iletin. 0530 954 59 59 numaralı telefonumu günün her saatinde arayabilir, whatsapp’tan veya eren.aka@milliyet.com.tr elektronik posta adresine şikâyetinizi fotoğraflarıyla birlikte iletebilirsiniz...