‘Casuslar Köprüsü’: Esenboğa
Geçtiğimiz hafta, ABD ile Rusya arasında Soğuk Savaş sonrasının en geniş kapsamlı esir takası gerçekleştirildi. Üstelik bunda Türkiye de kilit bir rol oynadı zira takaslar Ankara’ya inen ve kalkan uçaklar sayesinde yapılabildi. İleride büyük ihtimalle Hollywood tarafından beyaz perdeye taşınacak bu operasyon hakkında zaman geçtikçe detaylar da yavaş yavaş ortaya çıkacaktır. Muhabiri Evan Gershkovich’in de aralarında bulunduğu takas sonrası Wall Street Journal, “esir takası Batı’ya Türkiye’nin ara bulucu olarak değerini hatırlattı” şeklinde yorum yaptı.
Esir takasıyla ilgili bazı ilginç başlıklar:
New York Times’a göre takasın perde arkasında müthiş bir diplomatik çaba var. Aslında ABD uzun süredir Wall Street Journal Muhabiri Evan Gershkovich ve Eski Deniz Piyadesi Paul Whelan’ı eve döndürmeye uğraşıyor ancak elinde Rusya’nın isteyeceği yüksek profilli biri olmadığı için bir takas söz konusu olamıyor. 2022’de Slovenya’da iki Rus ajanının yakalanmasıyla Batı’nın eline önemli bir koz geçiyor ve müzakereler böylece başlıyor.
Putin’in en azılı muhaliflerinden Aleksei Navalny takasta düşünülen önemli bir isim ancak esrarengiz bir şekilde aniden ölüm haberi gelince operasyon neredeyse suya düşüyor. Fakat daha sonra Navalny yerine Vladimir Kara-Murza eklenince yeniden umutlar yeşeriyor.
Anlaşılan o ki Putin, 2019’da Berlin’de Çeçen bir komutana suikast düzenlemekten müebbet hapis cezası alan Vadim Krasikov’u kurtarılacaklar listesinin başına koyuyor. Cezası kesinleşmiş Krasikov’u serbest bırakmak için Almanya’yı ikna etmek hiç de kolay olmuyor ancak Olaf Sholz’un başbakan olması ve bu konuda elinden geleni yapacağı yönünde Biden’a söz vermesiyle işler değişiyor.
Operasyonun Ankara’da gerçekleştirilmesinde Türkiye’nin jeopolitik konumunun yanı sıra Türk istihbaratının operasyonel tecrübesi, bir NATO müttefiki olmasına rağmen Rusya ve Doğu ile Türkiye’nin sürdürmeyi başarabildiği ılıman ilişkilerin de rolü büyük.
Spielberg’ün filmi
Olayı ilk duyduğumda aklıma hemen Steven Spielberg’ün “Bridge of Spies” (Casuslar Köprüsü) filmi geldi. 2015 yapımı film, Sovyet ajan Rudolf Ivanovich Abel’in hayat hikayesi üzerine kurgulanmıştı. Gerçekten de Potsdam ile Berlin’i birbirine bağlayan Glienicke Köprüsü, Soğuk Savaş sırasında pek çok kez esir takası için kullanıldığından ötürü ‘casuslar köprüsü’ olarak bilinirdi. İlk takas 1962 yılında Abel ile Amerikan U-2 Casus Uçağı Pilotu Gary Powers’ı içeriyordu. 1985’te Sovyet nöbetçiler tarafından vurulan ABD Askeri Ataşesi Arthur Nicholson’ın cenazesi Glienicke Köprüsü’nde Amerikalılara teslim edildi. Aynı yıl içinde Doğu Avrupa’da tutulan 23 Amerikan ajanına karşılık Polonyalı ajan Marian Zacharski ve üç Sovyet ajanının takası yine aynı köprüde gerçekleştirildi. En son olarak 1986’da insan hakları savunucusu Anatoly Shcharansky ve üç Batılı ajan, Karl Koecher ve dört Sovyet ajanına karşılık takas edilmişlerdi. Başrolde yine Glienicke, yani Casuslar Köprüsü yer alıyordu.
Türkiye jeopolitik konumu açısından fevkalade öneme sahip bir ülkedir. Batı ile Doğu’yu hem coğrafi hem de kültürel olarak bağlayan bir köprüdür. Liyakatli ve titiz çalışmalar sonucu ortaya konan dış politika hamlelerinin dünyadaki itibarımızı ne kadar hızlı arttırabileceğini bu gibi olaylarda görüyoruz. Bölgesel savaşa doğru savrulduğumuz, Batı ile Doğu arasında tansiyonun bu denli yüksek seyrettiği bu zamanda demokratik, laik, Atatürk milliyetçisi, İslam dünyasının anti-emperyalist, vicdanlı ve aydınlık yüzünü temsil eden bir Türkiye’nin varlığı dünya için büyük bir şanstır.
