Cezaların infazı ve hükümlünün topluma kazandırılması (1)

Bilindiği üzere ilk defa Eylül 2018 tarihinde gündeme gelen “Bazı Suçlarda Şartla Salıverilme” kanun teklifi uzun tartışmalardan sonra AK Parti ve MHP’nin uzlaşmaları sonucu 31/03/2020 tarihinde “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” başlığı ile TBMM’ye sunulmuştur.

1.KANUN TEKLİFİNİN İÇERİĞİ VE YENİ DEĞİŞİKLİKLER

Çağdaş ceza infaz sistemleri insan odaklı olup, hükümlünün yeniden topluma kazandırılarak (resosyalizasyon) yeniden suç işlemesini engelleyip kanun ve toplum kurallarına uyumunu sağlamayı hedeflemiştir. Mülahazalarımızı (düşünce) aşağıda açıklamakla birlikte söz konusu teklif daha adil, eşit, çağdaş, kapsayıcı farklı ve önemli yenilikler de getirmektedir. Teklifin genel gerekçesi ve madde gerekçelerinin kapsamlı ve örneklerle açıklanması uygulamada doğabilecek sorunları asgariye indirmiştir. Başta Adalet Bakanı ve ekibi ile teklifte katkısı bulunanları tebrik etmek bir hakkın teslimidir.
Teklifin ana ögesi koşullu salıverilme kısaca; hapis cezasının bir kısmını cezaevinde “iyi halli” geçiren hükümlünün cezasının kalan kısmını cezaevi dışında denetim altında tutulmak suretiyle koşullu olarak infaz edebilmesidir.

Teklifte özetle;

1.1. İnfaz işlemleri tek bir yargı merciinde toplanarak daha önce var olan İnfaz Hâkimlikleri fonksiyonel hale getirilmiş, karar ve işlemlerine itiraz kanun yolu düzenlenmiştir. Bu şekilde tek yargı merciinden uygulama birliği, ivedilik ve kalitenin arttırılması hedeflenmiştir. İnfaz ile ilgili Cumhuriyet Savcısı ve İnfaz Hâkimlerine ucu açık olmayan öngörülebilir yetki ve görevler verilmiştir.

1.2. Cumhuriyet Savcısının işlemlerine karşı İnfaz Hâkimliğine itiraz yolu getirilmiştir.

1.3. Koşullu salıverilmede uluslararası standartlar gözetilerek hükümlünün dış dünyaya uyum ve rehabilitasyonu adına oranlarda iyileştirmeler getirilmiştir. Örneğin bazı hallerde koşullu salıverilme oranları 2/3den yarıya bazı suçlarda 3/4 den 2/3 oranına çekilmiştir.

1.4. Her hükümlünün maktu süreyle denetimli serbestlikten yararlanmasından vazgeçilerek, koşullu salıverilme süresine göre oransal (nisbi) denetimli serbestlikten faydalanma getirilmektedir. Koşullu salıverilme evresinde yeni bir suç işlenmesi ve kararın kesinleşmesi halinde kalan koşullu salıverilme süresinden ikinci suçtan alınan cezanın 2 katı süre ceza infaz kurumunda çektirilecektir. (5275 sayılı Kanun m.107/13-a)

Miktarına bakılmaksızın hapis cezası alan tüm hükümlülerin belirli bir süre ceza infaz kurumunda kalması sağlanmaktadır.

Özel infaz usulleri (konutta, hafta sonu, geceleyin infaz) kapsam ve koşullarında daha etkili ve tercih edilebilir usuller getirilmektedir.
İnfaz ve denetimli serbestlik aşamalarında çocukların ve kadınların lehine değişiklikler yapılmaktadır.

1.5. Türk Ceza Kanununun (TCK) güvenlik tedbirleri ile ilgili bazı maddelerinde iyileştirme ve bazı suçlarında da etkin mücadele ve caydırıcılık adına hapis cezalarının alt ve üst sınırları arttırılmakta, Ceza Muhakemesi Kanununda (CMK) ortaya çıkan bazı sorunların giderilmesiyle ilgili hükümlerin getirilmesi yanında, Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu (Rızaya Dayalı Elektronik Cihazlarla İzleme gibi), Kaçakçılık ile Mücadele Kanunu, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu vb. kanunlarda değişiklik teklif edilmektedir.

1.6. Salgın hastalık, doğal afet, savaş ve seferberlik hallerinde izinden dönemeyen veya geç dönenlere ceza verilmemesi teklif edilmektedir.(5275 sayılı Kanun m.97)

1.7. Ülkemizde görülmüş olması sebebiyle COVİD-19 salgın hastalığının oluşturacağı risk sebebiyle Açık Ceza İnfaz Kurumlarında bulunanların, hak kazananların, denetimli serbestlik tedbiri uygulananların veya karar verilenlerin 31/05/2020 tarihine kadar izinli sayılacakları, salgının devam etmesi halinde Sağlık Bakanının önerisiyleAdalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere iki kez uzatılabileceği vb. Teklif’te yer almaktadır.

2. TEKRAR DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKEN TEKLİF MADDELERİ

Bu bölümde Teklif’te bazı maddelerle ilgili çekincelerimizi aşağıda sunmaktayız:

2.1. İnfaz Hâkimi işlem ve kararlarına karşı itirazların HSK tarafından belirlenecek ihtisas mahkemelerince bakılması ihtisaslaşmanın amacına daha uygun düşecektir.

2.2. MHP’nin daha önceki Teklifinde özetle çekilmesi gereken cezadan bir defaya mahsus olmak üzere beş yıl indirim düzenlemesi bu aşamada Teklifte yer almamaktadır.

Teklifte; miktarına bakılmaksızın hapis cezası alan tüm hükümlülerin belirli bir süre infaz kurumunda kalması mükerrer suçlular ile cezası ağır olan suçlar açısından isabetli olduğu gibi yasaldır. Ancak ilk kez cezası az suç işleyenler ile taksirle suç işleyenler için adil ve eşit olmayan sonuçlar doğuracağı düşünülmelidir. Bu nevi suçlar için Teklifte denetimli serbestlik dâhil seçenek yaptırımları düşünülmesi adil olur.

2.3. İnfaz Kurumlarına kabul edilecek gazetelerle ilgili düzenlemede, infaz kurumları ve hükümlüler yönünden sakıncaları istatistiki bilgiler ve yaşanan tecrübelerin ışığında bu düzenlemeyi makul ve haklı kılabilir. Bunu takdir etmekle birlikte 5275 sayılı Kanunun 62 nci maddesine eklenen fıkranın, “mevzuata göre yayımlanan ve yasaklanmayan, toplatma kararı verilmeyen gazetelerin haricindekilerin” Ceza İnfaz Kurumlarına kabul edilmemesi ifade ve düşünce ile basın özgürlüğü yönünden değerlendirilmelidir. Maddenin 3. Fıkrasında hükümlülerin iyileştirme amacına ulaşmayı zorlaştıran kontrol zaten sağlanmıştır. Sonuçta İnfaz Kurumlarına alınacak sakıncalı görülen her türlü nesne yasal anlamda denetimden geçmektedir.

2.4. Cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, reşit olmayanlarla cinsel ilişki, cinsel taciz, uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK.m.102, 103, 104, 105 188, Kanun) 28/06/2014 tarihinden önce suç işleyenlerin süreli hapis cezaları bakımından koşullu salıverilme ¾ ten 2/3’e çekilmesi istatistiki bilgiler, oluşan mağduriyetlerin, sakıncalarının vb. yoğunluğunun belirlenmiş olduğundan hareketle bir gerekçesi olsa da, en azından aynı cins suçlarda farklı oranlar getirilmesi aşağıda örnekleri verilecek Anayasa Mahkemesinin (AYM) eşitlik ilkesine uymadığından bahisle iptal edilebileceği düşünülmelidir.

2.5. Teklifte; “indirim oranı”, “tabi oldukları koşullu salıverilme oranının uygulanacağı” istisna tutulan suçların (TCK m. 81, 82, 188, 314 vb), açık cezaevine ayrılma, koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik yönünden getirilen faklı hükümler, anılan Partilerin suç politikaları, sosyal barış, “makul mutabakat”, özgürlük ve güvenlik dengesi, siyasi taban vb. mülahazalar gözetilerek hazırlandığı takdir edilmelidir. Bu manada nihai karar organı TBMM’dir. Dolayısıyla istisna tutulan suçlarla ilgili siyasi ve ideolojik parti ve grupların önerileri de TBMM’de değerlendirilecektir.

DEVAMI YARIN