Atatürk’ün Türk havacılarına verdiği diplomatik görev
CELÂL ÖÇAL
Atatürk’ün hayatıyla ilgili en önemli kaynak eser, yaverlerinin tuttuğu Atatürk’ün Nöbet Defteri ve bu eseri esas alan Kaynakçalı Atatürk günlüğüdür *1. Ancak Atatürk’ün birkaç gün süren, çok sayıda birimi denetlediği ziyaretler hakkında bilgi eksikliğimiz bulunmaktadır. İlgili notlar 5N1K özelliğinde tutulmamıştır. Bu sebeple bir çok ziyarette karanlıkta kalmış yön bulunmaktadır.
Bunlardan biri de 11 Nisan 1934 günü yaptığı “Atatürk’ün, İzmir’den hareketle Reşadiye, Seferihisar ve Bornova’da bazı askeri kuruluşları denetlemesi ve tekrar İzmir’e dönüşü” *2 şeklinde belirtilmiş notlardır.
Atatürk’ün İzmir-Atina seferini tamamlayan havacıları kabulü sonrası İzmir 3 ncü Tayyare Alayı karargahı Reşadiye Köşkü önünde çekilen fotograf .Soldan dördüncü Baş Makinist Cevat Dumlupınar.
Reşadiye neresidir? Atatürk oraya ne için gitmiştir? Kimlerle görüşmüştür? Hiç bilgi verilmemiştir. Atatürk gibi bir büyük şahsiyetin hayatından söz ederken eksik bilgi vermeğe hakkımız yoktur. Reşadiye 1890 tarihinde yapılmış semte adını vermiş Birinci Dünya Savaşı döneminde 5’inci Deniz Tayyare Bölüğü Üs görevini yapmış, 1934 yılında 3’üncü Tayyare Alayı Karargâhı görevi yaptığı dönemde Atatürk tarafından ziyaret edilmiştir. Günümüzde Güzelyalı (Fahrettin Altay) olarak anılan bir semtin adıdır.
Atatürk haziran ayında Türkiye’ye gelecek olan misafiri, İran Şahı Rıza Pehlevi için hazırladığı gezi programı içinde İzmir’de bulunmaktadır. Şah’a Türkiye’nin en modern deniz tayyaresini göstermek istemektedir. Hazırlıkları denetlemek için 11 Nisan 1934 günü İzmir 3’üncü Tayyare Alayı Karargahı Reşadiye Köşküne gelir. Orada Atina’ya gönderdiği Tayyare Filomuzun uçuş ekibini kabul eder. Başta komutanları on Türk havacısı esas duruşta Atatürk’ü selamlar. İşte bu Türk Askeri için dünyanın durduğu andır.
*29 Ekim 1933 günü yapılan Türkiye Cumhuriyetimizin kuruluşunun onuncu yılı törenlerinde Yunanistan, General Adonides başkanlığındaki heyetle temsil edilir. Atatürk bu ziyarete çok farklı karşılık verir. Yunanistan Milli gününde Türkiye’yi, Dışişleri Bakanlığından diplomatik bir heyetle değil, Türk Hava Kuvvetleri ile temsil eder. Büyük kısmı İstiklal Harbi Madalyası sahibi Plt. Yrb. Şefik Çakmak başkanlığında*3 Plt. Bnb. Fevzi Uçaner, Baş Makinist Cevat Dumlupınar, Yzb .Zekeriya, Plt. Yzb. İlhami, Ütgm. Remzi Berker, Ütgm. Kamil Yaşa, Plt. Baş. Cvş. Reşit Kapsan, Plt. Baş. Cvş. İsmail Hakkı, Plt. Baş. Cvş. Adil Gezener’den *4 oluşan heyet seçilir . Gurup hazırlıklarına başlar. 21 Mart 1934 günü Birinci Dünya savaşı dönemi tayyareleri özelliğinde ki üstü açık, iki personelle kullanılan 5 Letov S-16T Sımolik Tayyaresinden oluşan filomuz İzmir’den hareket eder. Telsiz haberleşmesinin sağlıklı yürümesi için Ege denizinde bir gemimiz eşlik etmektedir.
İzmir’den Atina’ya gelen heyetimiz çok sıcak karşılanır. Havacılarımız 25 Mart 1934 günü resmi törenlere katılır. Yunan başbakanı tarafından Phonix nişanı armağan edilir. Akropol ziyaret edilir. 1’inci etap İzmir-Tatoi (Atina),2’inci etap Tatoı (Atina)-Selanik Sedes), 3ncü etap Sedes (Selanik)-Yeşilköy (İstanbul), 4’üncü etap Yeşilköy-İzmir rotasını izlenir. 1450 km’si deniz üzeri, toplam 9,30 saat süren 1821 km’lik bir yolculukla 31 Mart 1934 günü İzmir’e dönüş yapılır. Bu büyük ve önemli hadise, filoda görev almış, adı belirtilmemiş bir havacımız tarafından Askeri Hava Mecmuasına *5 yazılır .
Celâl Öçal kimdir
1949 yılında Balıkesirde doğan Celal Öçal Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesini bitirdi.
Tuzla Piyade Okulundan P. Atgm. olarak mezun oldu. SSK Kırklareli Hastanesinde meslek hayatına atıldı. Adapazarı Depreminde İzmir’den yardıma giden ilk sağlık ekibinde görev aldı. Kurucularından olduğu İzmir Türk Dünyası Kültür ve İnsan Hakları Derneğinde uzun yıllar başkanlık ve yöneticilik yaptı. Türk Dünyası Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Kurultaylarında İzmir delegesi olarak bulundu ve değişik konularda, tebliğ verdi. İzmir Tepecik Ege Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Hastanesinden emekli oldu.
Türk tarihi ve Kültürü ile ilgili çeşitli makaleleri, Orkun, Türk Dünyası Tarih, Töre, Türk Yurdu, Bahcesaray, Tarih ve Düşünce, Türk Solu, Kadıköy Life, İzmir Life dergilerinde, Hür Efe, Ege Manşet, Yalıçapkını, Seferihisar, gibi İzmir mahalli gazetelerinde yayımlandı. “Kurtuluş Savaşımıza sanatıyla katkıda bulunan İtalyan ressam Vittorıo Pısanı” ve “Birinci Dünya Savaşında İzmir Savunması” isimli kitapları bulunan Öcal evli ve üç çocuk babasıdır.
DEVAMI YARIN
1 Utkan Kocatürk,Doğumundan ölümüne kadar kaynakçalı Atatürk günlüğü Atatürk Araştırma Merkezi,1999
2 A.g.e s.497
3 T.C: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi-Hariciye Vekaleti Celilesine-Tayyare Filomuzun Atinayı ziyareti
4 Davut Kapucu-1909-1939 yılları arasında yapılan yurtiçi ve yurtdışı askeri Hava Seyahatleri .Yıldırım Beyazıt Ün.Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans tezi.
5 .Askeri Hava Mecmuası ”Türk tayyarecileri komşu ve dost Yunanistan’da “ Haziran 1934 Sayı-104
