Kanın yapısında bulunan hücrelerden olan kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar) sağlıklı yaşam için çok değerlidir. Bu kan hücrelerinin yapısında oksijenin taşınmasını ve bu hücrelerin kırmızı olmasını sağlayan hemoglobin bulunur. Nefes alırken akciğerdeki oksijen, bu hemoglobinin yapısına bağlanarak taşınır. Bu hemoglobinin kanda bulunması gereken miktarın altında olması sonucu kansızlık (anemi) ortaya çıkar. Bu olması gereken minimum değerler erkekte 13 g/dl, kadında ise 12 g/dl’dir. Bunlar dünya sağlık örgütünün belirlediği değerlerdir.
Kansızlık şikâyetiniz varsa, kendinizi yorgun hissetmeniz sürpriz olmayacaktır. Nedeni bilinmeyen bir şekilde yorgunluk hissi dışında çarpıntı, baş ağrısı, bulantı, soluk ten rengi, dikkati toplayamama, el ve ayakların soğuk olması kansızlığın diğer belirtileri arasındadır.
Başlıca nedenleri
Kırmızı kan hücrelerinin kanda eksik olmasının farklı nedenleri vardır. Vücudun yeterince alyuvar üretmemesi, kanama nedeniyle yenilerinin oluşmasından çok daha hızlı bir şekilde alyuvar kaybedilmesi ya da vücudun kırmızı kan hücrelerini yok etmesi başlıca üç neden olarak sıralanabilir. Kırmızı kan hücresi üretmek için vücudumuzun demir, B-12 vitamini, folik asit ve gıdalar yoluyla aldığımız diğer besin maddelerine ihtiyacı vardır.
Dünyada kadınlarda görülme sıklığı yüzde 30-40, erkeklerde yaklaşık yüzde 20’dir. Bu kansızlıklar arasında en çok görülen, demir eksikliği anemisidir. Anemi hastalarının yaklaşık yüzde 90’ında görülür.
Belirtileri
Yorgunluk
Halsizlik ve güçsüzlük
Ciltte solgunluk
Hızlı ve düzensiz nabız
Nefes darlığı
Göğüs ağrısı
Baş dönmesi
Bilişsel-zihinsel sorunlar
Soğuk el ve ayaklar
Baş ağrısı
1-Demir eksikliği
Demir eksikliği, kansızlığın en yaygın nedenidir. Vücutta yeterince demir olmadığında kırmızı kan hücreleri için de yeterince hemoglobin üretilemez ve bu durum demir eksikliği anemisi olarak adlandırılır. Bu durumda kansızlığa neden olan demir eksikliğinin nelerden kaynaklanabileceğine bakarak, rahatsızlığın ve böylece kansızlığın neden meydana geldiğini anlamaya çalışabiliriz.
a- Regl dönemi: Üreme çağındaki, âdet gören kadınlarda, âdet kanamaları demir eksikliği anemisinin en yaygın nedenidir.
b- Hamilelik
c- Mide bağırsak sisteminde kan kaybı: Sindirim sisteminden kan kaybı ilaçlara, mide ve onikiparmak bağırsağı ülserine, hemoroitlere veya kanserlere bağlı olabilir.
d- Beslenme tarzına bağlı olarak
2 - Vitamin eksikliği
Demire ek olarak, vücudun sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretebilmesi için B12 vitaminine ve folik aside ihtiyaç vardır. Bazı kişilerde midedeki atrofik gastrite bağlı olarak B12 vitamini emilemez.
3- Kronik hastalıklar
4- Kemik iliği ve hücre sorunları
Tedavisi nasıl yapılır?
Kansızlık tedavisi, kansızlığın oluşum nedenine göre yapılmaktadır. Buna göre tedavi süreci şöyledir:
1 Demir eksikliği tedavisi
Eğer kansızlık demir eksikliğinden kaynaklanıyorsa, hastanın beslenme şeklinde değişiklik yapılmaktadır ve demir takviyesi verilmektedir. Burada demir eksikliğine neden olan esas durum kan kaybı ise, kanamanın kaynağı bulunup, durdurulmalıdır. Bu işleme ameliyat da dâhildir.
2 Vitamin eksikliği tedavisi
Folik asit ve C vitamini eksikliğinin yol açtığı kansızlık, beslenme takviyeleriyle tedavi edilmektedir. Eğer hastanın sindirim sistemi B12 vitamininin emiliminde bir sorun yaşıyorsa, bu durumdaki hasta, B12 vitamini ihtiyacını, B12 vitamin iğneleri yardımıyla almaktadır.
3 Kronik hastalık anemisi tedavisi
Böyle durumlarda özel bir tedavi yöntemi yoktur. Doktorlar, kansızlığın altında yatan hastalığa odaklanıp, ona göre tedavi uygular. Eğer, semptomlar şiddetlenirse, kan nakli ya da sentetik eritropoietin iğneleri hastaya uygulanabilir. Eritropoietin, normalde böbreklerin ürettiği, kırmızı kan hücrelerinin üretimini ayarlamaya yardımcı olan ve yorgunluğu gidermeyi sağlayan bir hormondur.
4 Aplastik kansızlık tedavisi
Bu kansızlık türünde tedavi, kan nakliyle uygulanır ve böylece kırmızı kan hücreleri miktarının artması sağlanır. Eğer, hastanın kemik iliği, sağlıklı kan hücreleri üretemiyorsa, bu durumda hastaya kemik iliği nakli yapılmaktadır.
5 Kemik iliği tedavisi
Eğer kansızlığın nedeni, kemik iliği hastalıkları ise bu tedavi uygulanmaktadır. Çeşitli kemik iliği hastalıkları, ilaçlar, kemoterapi ya da kemik iliği nakli yardımıyla tedavi edilmektedir.
6 Hemolitik kansızlık tedavisi
Hemolitik anemiyi, şüpheli ilaçlardan kaçınarak kontrol altına almak mümkündür. Buna göre, bağışıklık sistemini baskılayan ve enfeksiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, kırmızı kan hücrelerine hücum edebilmektedirler. Kansızlığın şiddetine bağlı olarak, kan nakli ya da plazmaferez tedavisi gerekebilir. Plazmaferez, kan filtreleme süreçlerinden biridir. Bazı durumlarda ise dalak çıkarılması uygun görülebilmektedir.
