Tarımın Nobel’i Türkiye’ye

Merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Ayçiçeği Derneği, tarımın Nobel’i olarak nitelenen Pustovoit Ödülü’nü ilk defa bir Türk bilim insanına verdi. Dört yılda bir verilen ödülün sahibi olan Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Genetik ve Biyomühendislik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Yalçın Kaya, 35 yılı aşkın kariyerinde moleküler ayçiçeği ıslahı konusunda çalışan bir ‘dünyayı kurtaran adam’!

Dünya çapında en ciddi sorun, gıdaya erişim. Doğal olarak açlık ve yoksulluk. Ukrayna’daki buğday yüklü gemiler bile birçok insan için can kurtarıcı. Hal böyle olunca ayçiçeği, yağlı tohumlar, buğday, arpa, çeltik, nohut ve mercimek ıslah çalışmaları ve ürün geliştirme o kadar önemli ki... İnsanlığın geleceği kurtarılacak. Üretim artacak, verimlilik yükselecek, ekonomik yapılanmalar gerçekleşecek. Birçok insanın açlıktan ölmesinin önüne geçilecek. O yüzden de bilimsel araştırmalar tam gaz.

Ne mutlu ki, bu bilimsel çalışmalarda Türk bilim insanlarının da büyük katkısı var. İşte bunlardan biri de ayçiçeği ve yağlı tohumlar konusunda saygın ve değerli bilim insanı Prof. Yalçın Kaya’nın çalışmaları.

35 yıllık emek

Öyle önemli, öyle değerli ki, ayçiçeği ve yağlı tohumlar hibrit ıslahı, hastalıklarla mücadele, Rusya, Ukrayna ve İtalya başta olmak üzere birçok ülkede ayçiçeği çeşitleri üretimine katkı, yağlık ve çerezlik ayçiçeği, çerezlik kabak, buğday, arpa, yulaf, çeltik, mısır, nohut, mercimek gibi önemli ürünlerde insanlık adına çeşit geliştirme ve ıslah çalışmaları.

35 yılı aşan bir emeğin sonucu, büyük ödül. Ayçiçeği tarım alanında ne kadar önemliyse, insanlığın geleceği için ne kadar değerliyse bu ödül de o yüzden ‘ayçiçeğinin ve elbette tarımın Nobel’i’.

Merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Ayçiçeği Derneği neredeyse 60 - 65 yıllık köklü bir kurum. Dernek her dört yılda bir ‘tarımın Nobel’i’ olarak kabul edilen Pustovoit Ödülü’nü uluslararası alanda başarılı çalışmalar yapan bilim adamlarına veriyor. Ödülün adının verildiği kişi olan V.S. Pustovoit, Kristof Kolomb tarafından Avrupa’ya getirilen ayçiçeğinin yağ oranını yüzde 40’a çıkararak dünyaya armağan eden seçkin bir ıslahçı olarak tanınıyor. İşte bu önemli ödül 2022 yılında ilk defa bir Türk Bilim insanına verildi.

Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Genetik ve Biyomühendislik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Yalçın Kaya, ödülünü Sırbistan’ın Novi Sad kentinde düzenlenen 20. Uluslararası Ayçiçeği Konferansı’nda gerçekleştirilen törenle aldı. 2012 - 2016 yıllarında Dünya Ayçiçeği Derneği’nin dönem başkanlığını da yapan Prof. Kaya, Türkiye’ye büyük bir gurur yaşattı.

Öyle ya, tarımın Nobel’ine ilk kez bir Türk bilim insanı layık görüldü. Yalçın Kaya Hocamla konuştum, son derece mütevazı, “Ödül ayçiçeğinin Nobel’i olarak adlandırılıyor. Ayçiçeği alanında çalışan bir bilim insanının alabileceği en büyük ödül. Bu ödüle layık görüldüğüm için çok sevinçliyim. Kariyerimde alabileceğim en anlamlı ödül” dedi.

Bir iki satırla geçiştirilecek bir başarı değil bu. Türk bilim insanlarının uluslararası düzeydeki başarı hikayesi. Onur tablosu... Usta sanatçı Cüneyt Arkın’ı da sevgi ve saygıyla anıp bir atıfta bulunalım, ‘Dünyayı kurtaran adamlardan biri de Yalçın Hocam’. Ne mutlu size ve ne mutlu bize değerli Hocam.

Prof. Yalçın Kaya’ya bu anlamlı ödülü Novi Sad’da takdim edildi. Bu başarıda yılların emeği var.

Prof. Yalçın Kaya kimdir?

Tekirdağ ili Saray ilçesi 1966 yılı doğumlu. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü mezunu.

ABD’deki Nebraska Üniversitesi’nde ayçiçeği ıslahı ve genetiği konusunda master yaptı. Yurt içinde ve yurt dışında önemli üretim ve ıslah çalışmalarında görev aldı. Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’nde ayçiçeği ıslahı ve genetiği konusunda doktora, ABD Tarım Bakanlığı ve North Dakota Üniversitesi Fargo Ayçiçeği Araştırma Merkezi’nde moleküler ayçiçeği ıslahı konusunda post doktora yaptı. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Avrupa Ayçiçeği Araştırma Koordinatörü.

Çok sayıda ödülü var: Yılın Kamu Çalışanı, En Başarılı Ziraat Mühendisi, En Başarılı Bitki Islahçısı, Moldova Bilimler Akademisi Fahri Doktora.

Vegan müjde beklentisi

Sürekli yazıyorum, dünyada gelişen en önemli trend. Gelecek yıllarda vegan beslenmenin neredeyse dünya nüfusunun yarısına hakim olacağı söyleniyor. Bence güzel bir gelişme. Hem kaynakların verimli kullanımı, susuzluk ve kuraklıkla mücadele, hem de sağlıklı gelecek kuşaklar adına...

Ama bizde vegan üretimin önündeki engeller bitmiyor. Çekilen çile de... Dünya çapında ses ve döviz getirecek bu sektör ‘sözcük anlaşmazlıkları’ nedeniyle sıkıntılar yaşıyor.

Yazdım, ses getirdi. Hatta Vegan Derneği Türkiye vegan peynir yasaklarına karşı Tarım ve Orman Bakanlığı’na dava açtı. Beklenti şu, bakanlık bu anlamsız çekişmede taraf olmasın, çözüm bulsun. Zor mu?

Türk Gıda Kodeksi yönetmeliğinin ilgili maddesi ve peynir tebliğinin 5/d maddesi üretim lehine ele alınacak. Haksız para cezaları iade edilecek. 11. Kalkınma Planı ile çelişen bir yanlışlık ortadan kalkacak.

Kim kazanacak? Elbette üreten Türkiye. Bir de ‘anlamayanlar’ için açayım: Vegan, bitki temelli, bitki içerikli demek.

Lavanta coşkusu

Bir süreden beri Ege Bölgesi’nin hemen her yerinde... Rengarenk bir coşku bu. 3-5 dönümle başlayan üretimler bugün yüzlerce dönüm. Ege’de lavanta ve ekinezya coşkusu. Renk renk, sevgi sevgi yayılıyor.

Geçen hafta İzmir’in güzel ilçesi Seferihisar’da lavanta ve ekinezya şenliği vardı. Kadınların öncülüğünde başlatılan bir tarımsal gelişim mucizesi. Turgut ve Düzce köylerinde 3 dönümle başlayan ‘toprağa sevgi eli’ bugün 300-400 dönümü aştı bile. Üreticiye zenginlik, doğaya güç kattı. Lavanta sabunu, yağı, ekinezya türevleri ile topraktan bütçelere destek yağdı. Ne güzel. Seferihisar’daki bu başarıda bu işin öncüsü İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’i unutmamak gerekir. Kutlarım.