VÜCUDUN RİTMİNİ AYARLAYAN MELATONİN

Uyku hormonu olarak da bilinen melatoninin marifetleri sadece bununla kalmaz. Bir antioksidan gibi de hareket eder ve bir dolu avantajları daha vardır. Gelin dilerseniz bu hormon nasıl işliyor, eksikliğinde neler oluyor gözden geçirelim.

Melatonin, başlangıçta kurbağa melanositleri üzerinde etkili olan ve deri rengini açan bir molekül olarak gösterilmiş. Daha sonra vücut fonksiyonlarının birçoğunu kontrol eden bir hormon olduğu anlaşılmış. Bu hormon, beynin ortasında bulunan mercimek büyüklüğündeki bir bezden salgılanır. Epifiz bezi denilen bu organ çam kozalağına benzediği için Latince kozalak anlamına gelen pineal bez olarak da adlandırılır. Fransız filozof Descartes; insan ruhunun bu salgı bezinde yer aldığını iddia etmiş. Ayrıca bu yapıyı insanları ruhsal açıdan farklı bir dünyaya bağlayan üçüncü göz olarak da adlandıranlar da vardır. Epifizden melatoninin yanı sıra mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin de salgılanır.

Melatonin salınımı gün ışığının azalmasıyla başlar, karanlıkta artar ve sabah olunca da durur. En çok salgılanmaya başladığı saat 23.00 civarıdır ve yaklaşık olarak 05.00’e kadar devam eder. Bu süreyi uyku ile geçirmek önemlidir. Melatoninin iyi bir şekilde salgılanması için uykuya geçişte ve hava karardığında abartılı parlak ışığa maruz kalmamak gerekir. Özellikle yatmadan 3-4 saat öncesinde mavi ışık kaynağı olan televizyon, tablet ve akıllı telefonların ışığından kaçınmak önemlidir. Melatonin düzeyini artırmak için karanlıkta uyumak gerekir. Gece lambası kullanmamak, mümkün olduğunca az ışığa maruz kalmak gelmeye yüz tutan uykuyu da kaçırmamak için önemlidir.

Epifiz bezi tarafından ritmik olarak salgılanan melatoninin bu ritmi, gözdeki retina tabakasının ışığı algılaması ile bağlantılı olarak çalışır. Gözdeki ışığı algılayan hücreler beyindeki hipotalamus bölgesine bu ışığın durumuyla ilgili sinyaller gönderir. Bu sinyaller daha sonra epifiz bezine gönderilir ve hormon salgılanmaya başlar. Karanlıkta bu hormonun salgılanışı artar ve aynı zamanda vücut ısısının düşmesi, solunum hızının azalması gibi uykuyu teşvik eden bazı değişiklikler meydana gelir. Melatoninin seviyesi gündüz süresince düşük olarak gözlenir.

Eksikliği görülen durumlar

İnsomnia yani uykusuzluk hastalığında eksikliği görülür.

Jet-lag ile oluşan uykusuzluk durumunda gözlenir.

Gece-gündüz vardiyası ile çalışan kişilerde oluşur.

Üzüntü, stres ve depresyonda salgılanması azalır.

Otizmi olan çocuklarda normalden düşüktür.

Yaşlanmayla beraber eksikliği görülür. Beyindeki epifiz bezi tarafından salgılanan melatonin 45 yaşından itibaren azalır. Yaşam tarzına göre, alışkanlıklara göre ve kişiye göre farklılık göstererek bu azalmanın hızı da değişir.

Çok geç yatıp geç kalkmak da uyku bozukluklarına ve melatonin hormonunda eksikliğe yol açabilir. Çocuklarda bu sorunun yaşanmaması için erken yaşta iyi bir uyku düzeni oluşturmaya özen gösterilmesi iyi olur.

Belirtileri nelerdir?

Melatonin hormonunun eksikliğinde görülen en belirgin bulgu uyku bozukluğudur.

Uykuya dalmada güçlük, uyku kalitesinde bozulma, uzun geçen uyku süresi ya da zaman uzun olduğu halde iyi dinlenemeden kalkma.

Sürekli depresyonda olma, moral bozukluğu ile beraber kaygılı hissetme

Dinlenmekle de geçmeyen yorgunluk ve halsizlik

Geçmeyen baş ağrıları

Kalpte çarpıntı, tedirginlik

Bağışıklığın bozulması, sık görülen enfeksiyon hastalıkları

Cinsel isteksizlik veya cinsel işlev bozuklukları

Gelecek yazımda vücudumuzda melatonin yapımını artıran yiyecekler ne zaman takviyesini almalıyız ve faydaları neler bunlardan bahsedeceğim. Sağlıklı günler dilerim.