‘Sudan bulaşan’ hastalıklara dikkat

Susuz yaşamak mümkün değil ama suyla bulaşan hastalıklar da hayatımızı zehir edebilir, hatta ölüme kadar bile götürebilir

Su canlılığın şartı olmazsa olmazıdır. Susuz bir yaşam düşünülemez ancak suyun kendisi de kimi zaman tehlikeli bir hal alabilir. Suyla bulaşan hastalıklar basit bir karın ağrısı ve ishalden ölüme kadar giden sonuçlara sebep olabilir. Hızlı nüfus artışı, endüstri ve kentleşmedeki düzensiz gelişme, yerüstü ve yeraltı sularında bilinçsiz kullanıma bağlı hızlı tüketim gelecek nesilleri hatta günümüzde bizi su kıtlığına düşürecek dereceye ulaşmakta.

Endüstriyel ve evsel atıklar insan kaynaklı kirlenme, çevre kirliliği elimizdeki kısıtlı su kaynaklarının da işe yaramaz hatta zararlı hale gelmesine sebep olabilir.

Sağlık problemleri

Tüm bu problemler bir çevre sorunu gibi görünse de arkasında büyük halk sağlığı problemlerini de getirir. Yetersiz su nedeniyle olan temizlik eksikliği ya da kirletilmiş sular birer hastalık kaynağıdır. Sadece elimizi yüzümüzü, bedenimizi, giysilerimizi ve yiyeceklerimizi yıkamak için suya ihtiyaç duymayız.

Su içerek de vücudumuzun en önemli detoks organı böbreklerimizin de çalışmasını sağlarız. Vücudumuzun atıklarının büyük kısmını su içerek böbrekler, bağırsaklar ve cilt yoluyla atarız. Vücudumuzun çalışması, metabolizmanın işlemesi için suya ihtiyaç vardır. Su hem yaşamamızı hem dıştan hem de içten temizlenmemizi sağlar. Kirli sularla bulaşan birçok mikrobik hastalıklar vardır.

Dizanteri

Şiddetli ishalle seyreden bu hastalık basilli veya amipli dizanteri olarak iki çeşitle karşımıza çıkabilir. Basilli dizanteri Shigella cinsi bakterilerin neden olduğu kanlı mukuslu ishal, karın ağrısı ve ateş ile seyreden bir hastalıktır. Hasta kişilerin dışkısıyla kirlenmiş suların içilmesi ya da bu sularla yıkanmış meyve ya da salatalarla bulaştığı gibi lağım sularının karıştığı dere suları ile sulanan maydanoz, marul gibi sebzelerin çiğ olarak yenilmesiyle de bulaşır. Hasta kişilerle aynı tuvaleti kullanmakla da bulaşabilir. Bu nedenle umumi tuvaletler de bir bulaş kaynağı olabilir.

Bakteriler soğuk ve nemli ortamlarda haftalarca yaşayabilir. Şigellaların oda ısısındaki sularda 6 aya kadar ve toprakta 9-12 gün canlı kalabildikleri tespit edilmiştir. Sinekler de enfeksiyonun yayılmasında mekanik taşıyıcılık yapabilirler. İshal ile oluşan su elektrolit kaybına dikkat etmek gerekir. Hastalık, antibiyotik verilmese de 1-2 hafta içinde kendiliğinden düzelebilir. Antibiyotik verilirse,  2-3 günde geçer. Amipli dizanteride ise etken bir barsak parazitidir. Bulaşma, su ve besinlerin içinde bulunan amip kistlerinin ağızdan alınması ile olur. Karasinekler ve yıkanmamış eller bulaşmayı artırır.

Tifo

Kirli sularla bulaşan ve tarihte büyük salgınlara yol açmış hastalıklardan biri de tifodur. Meksika’da yaşayan Aztek uygarlığının bitmesine sebep olduğu bile söylenir. Hastalık etkeni Salmonella bakterisidir. Hasta insanların idrar ve dışkısıyla kirlenmiş sularla bulaşır.

Bu hastalıkta da sinekler ayaklarıyla tifo basillerini taşıyıp gıda ve sulara bulaşmasında mekanik taşıyıcılık yaparlar. Hastalık yüksek ateş, karın ağrısı, ishal ya da kabızlıkla seyretmekle beraber kalp, kemik, dalak ve karaciğere yerleşerek bazı ağır komplikasyonlarla da seyredip ölümle neticelenebilir. Bu hastalık da teşhis doğru bir şekilde konulduktan sonra antibiyotik tedavisi ile düzelebilir.

Kolera

Kolera da salgınlara yol açabilen ağır ishal kusma ile seyreden bir hastalıktır. Hastalığa sebep olan bakteri hastaların dışkısıyla kirlenmiş sularla bulaşır. Kirli sularda yetişmiş midye, istiridye gibi yiyeceklerle de bulaşan bu hastalık ince bağırsağı tutarak ağır ishal ve kusmaya yol açar. Ağızdan sıvı ya da yiyecek alımı bu nedenle hemen hemen imkansızdır. Sıvı elektrolit kaybı damar yoluyla yerine konulmazsa saatler içinde bile hasta kaybedilebilir.

Beyin yiyen amip

Hepimiz Kovid-19 ile uğraşırken bir de beyin yiyen amip çıktı başımıza. “Naegleria fowleri” adındaki bu amip, amipli dizanteridekine benzer tek hücreli bir parazittir. Ancak burada bulaşma yolunda bir fark vardır. Kirlenmiş suyun içindeki amip burun yoluyla alınıp doğrudan beyne ulaşır. Beyin dokusunda ve beyin zarında iltihaba yol açar.

Kanal, göl gibi tatlı sularda veya iyi klorlanmamış havuz suyunda bulunur. Yüzerken kolayca burundan girer ve beyne yerleşir. Şiddetli baş ağrısı, ateş, bilinç bulanıklığı, denge bozukluğu, bulantı kusma olur. Ölüme yol açabilir, tedavisi yoktur, oldukça nadir görülür.

Virüsler

Kirli sularla bulaşan bulantı, kusma ve ishale sebep olan virüslerin en sık hastalık yapanlarından biri rotavirüslerdir. Bunların yanı sıra meşhur koronavirüs sülalesi dahil bir çok benzeri hastalık yapan virüsler mevcuttur. Burada esas tedavi su ve elektrolit kaybını karşılamaktır. Virüslerle olan hastalıklarda antibiyotik tedavisi uygulanmaz. Aynı şekilde sarılığa yol açan hepatit A virüsü de virüslü kişinin dışkısıyla kirlenmiş sularla bulaşır.