Koronavirüse karşı umut veren ilaç çalışmaları
Yeni koronavirüse özgü ve hastalığa karşı kullanılabilecek bir ilaç henüz bulunamadı. Hastalık süresince uygulanan tedavi ancak şikayetleri ve hastalığın ilerlemesini önlemeye yönelik. Çoğunlukla da başarı sağlanıyor. Bu başarı her hastalıkta olduğu gibi burada da tedaviye erken başlamakla ve bünyenin sağlamlığıyla yakın alakalı. Salgında korunmak için maske, mesafe, temizlik ile beraber aşı uygulaması da büyük değer taşıyor. Tüm bunların yanında bir de ilaç çalışmaları var ki hastalıktan korkmadan ve bize yarattığı bu esaretten kurtularak yaşama umudumuzu daha da artırıyor.
Antibiyotiğin keşfinden önce basit enfeksiyonlarla insanlar ölüyordu
Alexander Fleming’in, 1928 yılında penisilini keşfetmesi antibiyotik çağının başlamasını sağlamıştır. Bu buluş aslında Fleming’in mikroorganizmaları üreterek çalışmalarını yaptığı kaplardan birinde küf mantarı üremesiyle beraber o bölümdeki mikroorganizmaların yok olduğunu fark etmesiyle gerçekleşti. Penicillium notatum olarak adlandırılan bu küf mantarı daha sonra çığır açan bir buluş olan meşhur antibiyotik penisiline adını verdi. Bu çalışma Alexander Fleming, Howard Florey ve Ernst Chain’e 1945 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü kazandırmıştı. Penisilinin keşfinden önce küçük bir yaranın enfeksiyonu ya da bir çıban yüzünden insanlar hayatını kaybediyordu. Buna tarihimizden bir örnek Kanuni Sultan Süleyman’ın babası Yavuz Sultan Selim’in hayatını sırtında çıkan bir çıban yüzünden kaybetmesidir.
ABD’de bir Türk bilim insanının çalışması
2018’den itibaren Güney Kaliforniya’nın Los Angeles şehrindeki Seraph Research Institut’ta kendi adını taşıyan laboratuvarda çalışmalarına devam eden Dr. Serhat Gümrükçü SARS-CoV-2’lerin kendi ana protein enzimlerini kullanılarak geliştirilen Hijack RNA adlı yöntemi ile hayvanlar üzerinde yapılan denemesinde virüsü 48 saat içinde etkisizleştirip yok etti. Bunu takiben de insanlar üzerinde deneme için FDA onayı başvurusunda bulundu. Daha önce Hepatit B virüsünün tedavisi için çalıştığı bu modeli ilacın genetik şifresini ve protein kodunu değiştirerek koronavirüsü hedef alacak şekilde yeniden tasarlamış. Gümrükçü, hayvan denemelerinde tek doz ilaçla koronavirüsü 6 günde ortadan kaldırabildiklerini söylüyor ve bu deneylerde hayvanlar bir insana bulaşan virüs miktarının yaklaşık 10 bin katı virüsle enfekte ediliyor. Gümrükçü’ye göre bu yüksek virüs oranıyla 6 günde hayvanlar iyileşebiliyorsa insanlardaki iyileşme süresi de 2-3 güne kadar düşebilir. Ayrıca bu ilaç, virüsün kendi yaşamını devam ettirmesi için çok önemli olan enzimi hedef aldığı için virüsün mutasyon yaparak da kurtulması mümkün değil. Çünkü enzim mutasyona uğrarsa virüs zaten yaşayamaz. Tek doz olarak sıkılacak bir sprey olarak formüle ettikleri ilacın 9-10 ay etki göstermesini beklediklerini ve bu senenin sonundan önce ilacın piyasaya çıkmasını bekliyorlar. Ciğerler ve solunum sisteminde aylarca kalması sayesinde de sadece tedavi amaçlı değil koruyucu amaçlı da kullanılabileceğini düşünülüyor.
Yeni korona virüsü 24 saat içinde etkisiz hale getiren molnupiravir
ABD’de yer alan Georgia Eyalet Üniversitesi Biyomedikal Bilimler Enstitüsü’ndeki araştırmacılar, gribe karşı geliştirdikleri yeni bir antiviral ilaç olan “MK-4482 / EIDD-2801”in gelincikler üzerinde yapılan deneylerinde 24 saat içinde yeni tip korona virüsü tamamen etkisiz hale getirerek bulaşma riskini önlediğini gösterdi. Molnupiravir hücre içine giren virüsün RNA’sını kopyalaması esnasında virüsün kodunda hatalar yaparak kopyalamayı önlüyor. Böylece virüs çoğalamıyor. Bu mekanızma yeni koronavirüs dahil diğer RNA virüslerinde de işe yarayacağı için ilaç farklı virüslere de etkili olacak. Hatta mutasyonlu virüslere de etkili olacak. Zira virüs neresinde mutasyon yaparsa yapsın hayatını sürdürmesi ve çoğalması için kodunu kopyalaması lazım. İlaç da bu kopyalamayı önleyerek etki gösteriyor. Faz-2 insan denemelerinde enfekte kişilerde virüsü büyük ölçüde azalttığı da görülen ilaç Faz-3 denemelerinde de başarılı sonuçlar verirse, ağız yoluyla alınan ve asemptomatik yayılmayı da engelleyen iyi bir antiviral ajan olacak.
Yeni koronavirüsün çoğalmasını önleyen diğer bir ilaç
PF-07321332” olarak adlandırılan ve bir proteaz inhibitörü olan ilaç korona virüsün insan hücrelerinde kendisinin kopyalarını yapmak için kullandığı bir enzimi etkisiz hale getirerek virüsün çoğalmasını engelliyor. AIDS ve bir tür sarılık virüsü olan hepatit C ‘ye karşı başarılı sonuçlar veren bu ilacın da yeni koronavirüs için henüz çalışmaları tamamlanmadı.
İspanya’daki çalışma
Bir İspanyol ilaç firmasının geliştirdiği ilaç hayvanlar üzerindeki denemesinde yüzde 99 başarı elde ettiği açıklandı. Aplidin (plitidepsin) adlı ilacın insan hücrelerinde bulunan eEF1A proteinini bloke ederek çalıştığı bildirildi. Bu ilaç çalışması da umut vaad eden çalışmalardan biri olarak düşünülüyor.
Yerli ilacımız
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) veCovid-19 Türkiye Platformu çatısı altında Ankara Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü’nde, çoğu kadınlardan oluşan 37 araştırmacı, mutasyonlu Covid-19’a da etkili yerli ilaç geliştiriyor. ‘Ribavirin’ adlı ilacın laboratuvar çalışmaları başarıyla tamamlandı. Ankara Üniversitesi İbn-i Sina Hastanesi ana merkez olmak üzere Koç Üniversitesi, Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara Şehir Hastanesi’nde gönüllü 50 hastaya uygulanması planlanıyor. Eğer klinik çalışmaları başarılı olursa geçen yılın nisan ayı sonunda çalışmalarına başlanan ilacımız yılsonundan önce kullanıma sunulacak.
