KANINIZDA DEMİR EKSİK Mİ?

Kanın yapısında bulunan demir vücutta eksik olduğunda yeteri miktarda kan hücresi üretilemez kansızlık yani anemi ortaya çıkar. En sık görülen anemi sebebi de budur.

Hemoglobin kırmızı kan hücreleri ya da alyuvar olarak da adlandırılan eritrositlerin içinde bulunur. Vücudumuza oksijen taşınmasında görevli olan hemoglobinde demir içeren hem molekülü ve globulin proteini bulunur. Eğer demir eksik ise yeterli miktarda hemoglobin üretilemez. Kandaki demir yetersiz kalınca depo demiri kullanılır. Bunun sonucunda ferritin yani depo demiri de azalır. Bu nedenle kansızlık olduğunda kanda demir bakarken depo demiri olan ferritine de bakarız.

Demir minerali kan yapımının yanı sıra bağışıklık, saç, cilt, tırnak sağlığı ve hafıza için de gerekli bir mineraldir.

Belirtileri nelerdir?

*Demir eksikliğinin en belirgin belirtisi yorgunluk ve halsizliktir. Çabuk yorulma ve efor kapasitesinde düşüklük varsa demir eksikliği de var mı diye kontrol etmek gerekir.

*Saç dökülmesi, saçlarda kolay kırılma, cansız görünüm de demir eksikliğinde sık rastlanılan bir durumdur.

*Ciltte solgunluk, mukozada, tırnaklarda ve dudaklarda solukluk,

*Tırnaklarda kolay kırılma,

*Hareket ve motivasyon eksikliği,

*Konsantrasyon güçlüğü, hafıza ve libidoda azalma,

*Eforla nefes darlığı, çarpıntı ve yara iyileşmesinde zorluk gözlenir.

Sebepleri nelerdir?

Demir eksikliği anemisi çok sık görülür. Demir alımında ya da emiliminde bir problem olduğunda demir eksikliği anemisi ile karşılaşırız. Demir içeren gıdaları az tüketmek örneğin vegan beslenme türünde demiri en fazla miktarda içeren et başta olmak üzere hayvansal protein tüketilmediği için demir eksikliğine de sık rastlanır.

Ayrıca ani olan kan kaybı ya da sürekli ve az az olan kan kayıpları da demir eksikliğine yol açabilir. Örneğin hemoroid ya da mide ve bağırsakta olan kronik küçük kanamalar uzun süreli demir kayıplarının da sebebidir.

Hangi besinlerde bulunur?

Yumurta, çavdar, kaju, mercimek, barbunya fasulyesinde demir bulunur. Ispanak gibi yeşil sebzelerde bulunan yüksek miktarda klorofil güzel bir demir kaynağıdır. Fakat ıspanağı çiğ olarak değil, pişirerek tüketmeniz önerilir. Çünkü çiğ ıspanağın içeriğinde bulunan oksalik asit demir emilimini engelleyebilir.

Yeterli miktarda demir alındığı halde kanda demir düşükse demir emilimi de bozulmuştur. Bu durum geçirilmiş bir bağırsak ameliyatına, Chron hastalığı ya da Çölyak hastalığı gibi bazı bağırsak hastalıklarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Emilimini bozan sebepler

Beslenmede yeterince demir alınmazsa eksikliği ortaya çıkabilir. Örneğin et, yumurta, ıspanak ve diğer koyu yeşil yapraklı sebzeler bol miktarda demir içerir. Ancak demir içeren yiyecekler bol tüketildiği halde demir emilimi iyi bir şekilde olmazsa yine demir eksikliği görülebilir. Bu yiyecekleri tükettikten sonra içilen çay yiyeceklerdeki demirin emilimini bozabilir. Ayrıca mide asidini azaltan ilaçlar da besinlerdeki demirin emilimini bozar. C vitamini ise tam tersine demir emilimini artırır. Bu nedenle et tüketirken yanında bol limonlu bir salata isteyin. Kimi zaman etin kebabın yanında tüketilen yoğurt demirin emilimini azaltır. Böyle bir durumda faydalı bir besin gibi görünen yoğurdun tahmin edemeyeceğimiz bir zararını görürsünüz. Bu iki besini beraber değil farklı zamanlarda ayrı ayrı tüketmeliyiz. Bu nedenle etin kebabın yanında ayran tüketmek etten kazanacağımız demiri engelleyeceği için önerilmez. Buna karşılık pancar, şalgam ya da nar suyu, kan yapıcı özelliğe sahiptir ve demir emilimini de artırır.

İlaç ve takviyelerle geçimsizliği

Karbonatlar veya magnezyum trisilikat içeren antiasitler yani mide asidini gideren ilaçlar, kahve, süt, yumurta veya bikarbonat, karbonat, oksalat veya fosfat içeren gıda veya ilaçlar ile tannik asit içerdiğinden dolayı çay ve diyetsel lif içeren yiyecekler demir ile birlikte çözünmeyen kompleksler oluşturacağından emilimi azalabilir. Ayrıca tetrasiklinler, bifosfonat grubu ilaçlar, kinolon grubu antibiyotikler penisilamin, tiroksin, metildopa, levodopa, karbidopa, alfa metildopa gibi ilaçların da emilimi demir tarafından etkilenir. Demir takviyesini bu gıda veya ilaçlardan bir saat önce veya iki saat sonra alınması önerilir. E vitamini demir yetersizliği anemisi olan hastalarda faydalı cevabın gecikmesine neden olabilir. Yüksek dozlarda demir, vücudun E vitamini gereksinimini artırabilir, her iki ilacı da birlikte kullanan hastaların iyi bir takibi gerekir. 200 mg’ın üzerinde C vitaminin eş zamanlı uygulaması demir emilimini artırır. Kloramfenikol adlı antibiyotik demir tedavisine yanıtı geciktirebilir. Yüksek dozda demir çinko emilimini de azaltabilir.