Somali operasyonu ‘oyun değiştirici iş’

Somali’de denizde ve karada petrol ve doğal gaz aramalarını ‘oyun değiştirici etkisi olabilecek bir iş’ olarak nitelendiren Bakan Bayraktar, “Operasyonlara önümüzdeki süreçte uluslararası şirketlerin katılımı söz konusu olabilir” dedi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye’nin Somali’ye daha gitmeden, Amerikalı bir şirketten servis hizmeti teklifi aldığını açıkladı. Türkiye’nin yapacağı sismik çalışma ile ABD’li şirketlerin elindeki lisansların da anlamlı hale geleceğini belirten Bayraktar, “Buradaki operasyonlara önümüzdeki süreçte uluslararası şirketlerin de katılımı söz konusu olabilir. Biz de, Somalililer de buna açık olduklarını ifade ettiler. Yani kimse kendini geride kalmış hissetmesin. Biz öncü rolü üstleniyoruz” dedi.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 2011 yılında ailesiyle birlikte Somali’ye yaptığı ziyaret, Somali için olduğu kadar Türkiye için de çok önemli gelişmelerin kaydedileceği bir sürecin başlangıcı oldu. Türkiye dünyadaki en büyük büyükelçiliğini Somali’de açtı.

THY, ülkenin 20 yıllık yalnızlığına başlattığı seferlerle son verdi. İki ülke 2020’de ‘Hidrokarbonlar Alanında Anlaşma’yı, 18 Temmuz 2024’de toplamda 15 bin kilometrekare alanda Üretim Paylaşım Anlaşması’nı hayata geçirdi. Cuma günü de sismik araştırma gemisi Oruç Reis ve destek gemileri, TSK Somali Deniz Görev Grubu refakatinde kıtalararası ilk görevi için Somali’ye ulaştı.

Karadaki potansiyel

İlk kez 2016’da milli enerji maden politikası çerçevesinde kendi gemileri, ekipmanı ve mühendisleri ile “arayacağız ve bulacağız” diyen bir ülkenin, 8 yıl sonunda başka bir kıtada doğal gaz ve petrol aramaya gelişi, “tarihi” sıfatını hakediyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın davetiyle Milliyet de, bu ana tanıklık etti. Bayraktar Somali’de denizde ve karada gerçekleştirilecek aramaları “oyun değiştirici etkisi olabilecek bir iş” şeklinde değerlendirerek sohbetimizde özetle şunları söyledi:

- Bu herhangi bir operasyon değil. İlk hedef denizlerde arama yapmaktı ama karadaki potansiyeli de göz ardı etmememiz lâzım. Karadaki operasyon farklı riskleri barındırsa da potansiyeli daha hızlı ortaya çıkarabileceğimiz şartlar oluşturabiliriz. Somali Cumhurbaşkanı’nın çok ciddi iradesi var. Zaten o olmasa bunların olması çok zor. Savunma Bakanlığı’nın çok ciddi katkısı var. İnşallah kara sahalarında da faaliyette olacağız.

Sabırla yönetmeli

- Somali Cumhurbaşkanı’nın, Cumhurbaşkanımıza inanılmaz bir sevgisi, saygısı ve hürmeti var. Görüşmemizde ısrarla Cumhurbaşkanımız için “bütün ailesiyle geldi” dedi. Bugün gelmemiz de aslında yine bir inancın göstergesi. Cumhurbaşkanı ile görüşmemizde benim özellikle vurguladığım, kendisinin de çok dikkat etmesi gerektiğini düşündüğüm iki konu var. Biri; bu iş çok ciddi sabır ve kamuoyu beklentisini yönetme işi. (Oruç Reis’in gelişi için bestelenen) Şarkı sözlerinde “Türkler bizim petrolümüzü çıkarmaya geldi” diyorlar. Burada sabırlı olmak, akıllı gitmek önemli. Çünkü burası bayağı bir kişinin, kameraların döndüğü yer oldu. O süreci çok akıllı yönetmemiz lâzım.

İstanbul’da ofis önerisi

Somali Milli Petrol Şirketi’nin kurumsal yapısının da desteklenip güçlendirmek gerektiğini dile getiren Bakan Alparslan Bayraktar şöyle devam etti:

- Şirkete İstanbul’da bir ofis açmalarını önerdik. İstanbul Finans Merkezi’ne EPİAŞ’ı, TP OTC şirketimizi taşıyoruz. Onlara da bir yer ayıralım, Somali’nin oradaki ofisi olsun istiyoruz. Ben 2020’de Somalilerle ilk konuşmaya başladığımda Londra’ya davet etmişlerdi. Londra’ya niye gidiyoruz? ‘Bütün datalarımız vesairemiz orada. Biz orada road show yapacağız’ demişlerdi. Şimdi diyoruz ki onlara, gelin dünyadaki diğer şirketlerle de görüşürken onları İstanbul’daki ofisinize davet edin. Biz bu ev sahipliğini size yapalım. TPAO’nun da Somali’de bir ofis açması söz konusu. Türkiye’ye Somali’den çok öğrenci gidiyor. Bunların bir kısmının jeoloji, jeofizik, petrol, doğal gaz mühendisliği gibi alanlara yönelmesine de katkı sağlamamız lazım. Tek taraflı değil, birçok şeyi bir arada götürmemiz gereken bir alan.

- Somali’nin devasa kıyı şeridi, çok büyük bir deniz yetki alanı var. Buralarda başka şirketler olabilir. Somali’nin lisans verdiği Amerikalı bir şirket bizden servis hizmeti istiyor. ‘Oruç Reis bizim buranın da sismiğini yapsın’ diyorlar. Daha buraya gelmeden sipariş aldık. Buradaki operasyonlara önümüzdeki süreçte uluslararası şirketlerin de katılımı söz konusu olabilir. Biz de buna açığız. Onlar da açık olduklarını ifade ettiler. Yani kimse kendini geride kalmış hissetmesin. Biz öncü rolü üstleniyoruz.”

Savunma Bakanı Nur’un jesti

Somali Savunma Bakanı Abdulkadir Mohamed Nur, iki ülke ilişkilerinde önemli bir figür. Çünkü Nur, Ankara Üniversitesi SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu. Türkçeye konuşmaları kulaklıksız takip edebilecek denli hakim. Nur, Oruç Reis’in karşılanması töreninde Bakan Bayraktar’a Matrakçı Nasuh’un Osmanlı Donanması’nı 16. yy’da Hint Okyanusu’nda resmeden minyatürünün bir örneğini hediye etti. Bakan Bayraktar’a aldığı hediyeyi sordum:

“Osmanlı döneminde oraya giden gemilerimizi sembolize eden bir tabloydu. Bir anlamda geriye sararak, ‘şimdi yine Türkler buraya bu sefer sondaj gemileri ve donanmalarıyla beraber geldiler’ dedi. Güzel bir jest yaptı bize.”

‘Lisansları şimdi anlamlı hale geldi’

Somali’de önceden lisans alan ABD şirketlerinin neden sonuç alamadığı konusunda ise Bakan Bayraktar şunları söyledi:

“Lisansları var ama bizim gibi entegre yapıları yok. Türkiye Petrolleri’nin (TP) hem sismik, hem sondaj gemileri var. Ekibi, ekipmanı var. Küçük çaptaki Amerikalı şirketler gidip sismik şirketlerinin kapısını çalıyor. Saha Somali off-shore’unda dendiğinde “bu riski almam” diyorlar. Dolayısıyla onlar daha bu aşamaya gelemediler. O şirketlerden biri bizi ziyarete Türkiye’ye geldi. Acayip mutlular çünkü şimdi burada üç boyutlu sismik yapabilecek bir gemi var. Lisansları anlamlı hale geldi. Yoksa, lisansı elinde tutarsın, yıllarca hiçbir şey olmaz.”