İttifaklar, seçime farklı açılardan risk alarak giriyorlar. AK Parti, 285 milletvekilinin büyük kısmını değiştirdi. MHP, BBP ve YRP’nin ayrı ayrı liste çıkarması ile Cumhur İttifakı partileri birbirlerine liste rakibi oldular. 134 vekili olan CHP’nin listelerinde 90’a yakın isim başka partilerden. 34’ü ise seçilebilecek sıralarda.
Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) milletvekili aday listelerini sunan parti ve ittifaklar, 14 Mayıs’taki kritik seçime farklı açılardan risk alarak giriyorlar. Cumhur İttifakı partileri arasında sadece AK Parti, listelerinde HÜDA PAR ve DSP’ye yer verdi. Bu iki partiye ayrılan kontenjan 7 oldu. AK Parti, hem 3 dönem kuralını istisnasız uygulayarak hem de deprem bölgesi illerinde büyük oranda değişiklik yaparak ve bazı illerde de listeleri sil baştan oluşturarak 285 milletvekilinin büyük kısmını değiştirdi. Böylece tıpkı 7 Haziran 2015 seçimlerinde olduğu gibi ortaya hem büyük oranda yeni isimlerden oluşan bir liste çıktı hem de tıpkı o dönemde olduğu gibi öncekiler kadar tanınmayan isimlerle risk alınmış oldu. Ancak parti kurmayları 7 Haziran seçimlerindeki sonuçta, listelerden çok o dönemki siyasi konjonktürün belirleyici olduğunu kaydediyor. Toplumda bir değişim beklentisi olduğunun bilincinde olarak listelerde geniş çaplı değişiklik yapıldığını kaydeden AK Partili isimler, “Asıl, değişimin olmaması risk olurdu” değerlendirmesini yapıyor. Üst düzey bir parti yöneticisi, değişimin bir küskünlük yaratmayacağını belirterek, yürütmede görev alma beklentisinin yanı sıra değişimin bundan sonraki süreç için de umut vaadettiğini kaydetti.
Hem ortak hem rakipler
AK Parti, bakanları milletvekilli listelerine alarak bir yandan seçmene ‘ağır toplarının’ sahada olduğu mesajını verdi. Özellikle üç dönem kuralının uygulandığı kıdemliler de bakanlık olasılığı yüksek isimler olarak kayıtlara geçti. AK Parti, HÜDA PAR’a beklendiği gibi Kürt oylarının yoğun olduğu Gaziantep, Batman ve Mersin’de 3 kontenjan ayırırken, parti Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu’nun ise Diyarbakır değil de İstanbul’dan aday gösterilmesi dikkat çekti. DSP için ayrılan üç kontenjan ise İstanbul ve Ankara’da kullanıldı. Listeler kesinleşmeden önce, AK Parti’nin bazı seçim çevrelerinde, örneğin MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin memleketi Osmaniye’de, ittifak ortaklarına aday çıkarmayarak jest yapması beklentisi varken, bunu yapmadığı görüldü.
MHP, Büyük Birlik Partisi (BBP) ve Yeniden Refah Partisi’nin (YRP) ayrı ayrı liste çıkarması ile Cumhur İttifakı partileri aynı zamanda birbirlerine liste rakibi oldular. MHP, listelerini oluştururken 2018 seçimindeki başarısını temel kriter yaptı. 2018’de milletvekili çıkararak garanti gördüğü sıralara, mevcut milletvekili ve genel merkez yöneticilerini yerleştirdi, sadece 5 isim yenilendi. Listelerde büyük oranda değişiklik yapmaması da MHP’nin riski olabilir. Daha önce 50 ilde milletvekili çıkaramamış olan MHP, ortak listeyi kabul etmemesini “kurumsal kimliğini her türlü matematik formülünün üzerinde” gördüğünü açıklayarak, üç hilali tüm seçim bölgelerinde pusula göstermeyi tercih etti.
Son ana kadar bazı illerde AK Parti ile ortak liste yapabilecekleri beklentisi olsa da, BBP ve YRP tüm seçim çevreleri için liste vererek, kendilerini tartıya koymaktan yana tavır sergilediler. İki parti, ittifak ortakları sayesinde her halükarda barajı aşacak ama milletvekili çıkarıp çıkaramayacakları ve Hazine yardımına hak kazanmalarını sağlayacak yüzde 3 sınırı, aldıkları risk olacak. Bu arada BBP Genel Başkanı Mustafa Destici seçimde İstanbul 1. Bölge’de Bakan Murat Kurum’a, YRP Lideri Fatih Erbakan ise 2. Bölge’de İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya rakip olurken, iki partinin bu bölgelerde birbirlerini destekleyerek Destici ve Erbakan’ın Meclis’e girişini garantilemeye çalışabilecekleri konuşuluyor.
CHP’nin listelerinde 90’a yakın isim başka partilerden
Millet İttifakı ise Cumhur İttifakı’na kıyasla listelerde ortaklığı esas aldı. CHP, ittifakın ikisi yeni 4 partisinin yanı sıra son anda ittifak ortağı olmaksızın denkleme dahil olan TDP’ye listelerini açtı. Halen 134 milletvekili olan CHP’nin listelerinde 90’a yakın isim başka partilerden. Diğer partilerden aday gösterilen isimlerin 34’ü seçilebilecek sıralarda. CHP Bayburt ve Çankırı’da hiç aday çıkarmazken, 15 ilde İYİ Parti ile fermuar yöntemiyle aday gösterdi.
CHP daha önce milletvekili çıkarmadığı bazı seçim bölgelerinde diğer partilerin adaylarıyla kazanma stratejisi izledi. Bingöl 1. sırada SP’li Serdar Atalay’ı, Erzincan 1. sırada TDP Genel Başkanı Mustafa Sarıgül’ü, 2’inci sırada İYİ Parti’den Ufuk Aktaş’ı, Iğdır’da DEVA’dan Yusuf Aslan’ı ve Siirt’te DEVA’dan Umut Dayanan’ı, Şırnak’ta da Gelecek Partisi’nden Nizar Ökten’i 1. sıradan aday gösterdi.
CHP’nin stratejisi
CHP milletvekili sayısını artırmayı hedeflediği ve AK Parti’nin kalesi olarak görülen bazı illerde ise ilk sıraya kendi adaylarını yerleştirirken, izleyen sıralarda ittifak ortaklarına açtı. Erzurum’da 1. sıraya kendi adayı Ayhan Koç’u, 2. sıraya SP, 3. sıraya DEVA Partisi adaylarını yerleştiren CHP, Diyarbakır’da 1. sıraya Sezgin Tanrıkulu’nu, 2’inci sıraya DEVA, 3. sıraya da SP’li yazarak muhafazakar-Kürt oylarını hedefledi.
Benzer strateji Elazığ’da uygulandı ve ilk sıradaki CHP adayı Gürsel Erol’u, SP ve DEVA Partisi adayları izledi. Kayseri’de 1. sırayı kendi adayı Aşkın Genç’e ayıran CHP, 2. sırayı SP, 3. sırayı DEVA, 4. sırayı da Gelecek Partisi’ne tahsis etti. Konya’da ise beklentinin aksine AK Parti kökenli Abdullatif Şener listede yer almadı ama CHP 1. sırada kendi adayı Barış Bektaş’ın arkasına Gelecek Partisi adayını yazdı. Gelecek Partisi Lideri Ahmet Davutoğlu’nun memleketi Konya’da 4. sıra da yine Gelecek Partisi’ne verilerek, muhafazakar oylar hedeflendi.
CHP daha önce artık oylarla 1 milletvekili çıkardığı Kahramanmaraş’ta ilk sıraya kendi adayı Ali Öztunç’u yazarken 2. sıraya da DEVA kontenjanından bir ismi yerleştirdi. Hedefleri arasında bu kez Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın memleketi Rize’den milletvekili çıkarmak olan CHP, bu kentte kendi adayı Tahsin Ocaklı’yı liste başı yaptı. 2’inci sıraya İYİ Parti, 3’üncü sıraya da SP adayını yazdı.
AK Parti’nin de sil baştan liste yaptığı Şanlıurfa’daki tek milletvekilini artırmak isteyen CHP, birinci sıraya Mahmut Tanal’ı, üçüncü sıraya DEVA, dördüncü sırayı Gelecek, sekizinci sıraya da SP adaylarını koydu. Daha önce adı olası bakan adayları arasında sayılan CHP Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun’un ise listede yer alması, İYİ Parti’nin eski bakan İdris Naim Şahin ile yaptığı hamleye karşılık olarak yorumlandı.
İzmir 1. Bölge 1. sıra adayı Yüksel Taşkın, Denizli 3. sıra adayı Emine Erdoğan’ın eski özel kalem müdürü Gelecek Partili Sema Silkin Ün ve Ankara’dan DEVA Partili, eski Adalet Bakanı Sadullah Ergin CHP listesinde en fazla tepki gösterilen isimler olarak dikkat çekti. Listelerinde ittifak ortaklarına beklenenin üzerinde yer açması ve bazı isimlerin CHP tabanında rahatsızlık yaratması da bu partinin riskileri olarak yer aldı.
Millet İttifakı’nın ikinci listesini ise İYİ Parti çıkardı. İYİ Parti’de de 36 milletvekilinden 25’i değiştirilerek listeler ciddi oranda yenilendi. Bitlis’te Edip Safter Gaydalı, Yozgat’ta Lütfullah Kayalar, Ordu’da İdris Naim Şahin gibi daha önce başka partilerde bakanlık yapmış isimlerin listelerde olması dikkat çekti. İYİ Parti 9 ilde aday göstermezken, bu illerde adayları CHP listelerinden seçime girdi. İYİ Parti listelerinde sadece 7 CHP’li ve 1 Deva Partili isme yer ayırdı.
36 HDP’li vekil listede yok
Emek ve Özgürlük İttifakı’nda Yeşil Sol listeleriyle seçime girecek HDP’nin mevcut milletvekilleri ve parti yöneticilerinden çoğu siyasi yasak ve iki dönem engeline takıldıkları için liste dışı kaldı. HDP’nin 56 milletvekilinden 36’sının Yeşil Sol listesinde yer alamaması, bazı parti yöneticileri ve milletvekillerinin de “seçilmesi zor” yerlerden aday gösterilmesi bu partinin riskleri oldu. Bu ittifakta, Yeşil Sol’a engel olmaksızın bazı illerde kendi listesini çıkarmakta ısrarcı davranan TİP de büyükşehirlerde aday göstererek kendi gücünü ölçmek istedi. Yeşil Sol ve TİP’in oy geçişkenliği de risk barındırıyor.
Memleket Partisi dengeleri değiştirebilir
Memleket Partisi ve Zafer Partisi’nin de içinde yer aldığı ATA İttifakı da benzer bir riskle sahaya çıkıyor. İkisi de yeni kurulan partiler ama cumhurbaşkanı adayı da çıkarıyorlar. Memleket hem hiçbir ittifakta yer almayarak, hem de yeni kurulan bir parti olarak son dönemde yaptığı sıçramaya güvenerek tüm illerde milletvekili adayı gösterdi. Memleket Partisi aldığı risk ile barajı aşarsa, dengeleri değiştirecek. Zafer Partisi, HDP/ Yeşil Sol’un güçlü olduğu 9 ilde milletvekili adayı göstermedi ve hedefini “HDP adayının seçtirilmemesi” olarak belirledi.
