Sürgündeki eski oligark
Rus Lider Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgalinin ardından sadece Moskova yönetimi değil, Kremlin’e yakınlığıyla bilinen oligarklar da hedefte. ABD, işgalin hemen ardından 8 ismi yaptırım listesine aldı. Başkan Joe Biden’ın hafta içi "oligarklara" dönük tehditvari açıklamalarının ardından, listeye 8 oligark daha eklendi.
Tüm bu yaşananları bu hafta uzaktan izleyen bir isim vardı: 2000’li yılların başında Rusya’nın en zengin ismi, Putin ile güç mücadelesine girince hayatı değişen ve bugün sürgünde yaşayan eski oligark Mikhail Khodorkovski. Khodorkovski’nin 2003’te başına gelenler, Putin ile oligarklar arasındaki ilişkinin bir özetiydi. O dönem Rusya’nın en büyük enerji şirketlerinden Yukos’un sahibi Khodorkovski, bugün yaşananlarla ilgili "France 24" kanalına röportaj verdi ve Putin’in Ukrayna’yı işgalini yorumladı.
‘Siyasi intihar’
Putin’in attığı adımı "siyasi intihar" olarak niteleyen eski Rus oligark, "Kiev’i ya da Harkov’u alsa bile Ukrayna’da kazanamayacak. Bu savaş, Putin’in duygusal bir kararı” dedi. Khodorkovski’ye göre “Putin bu tarihi hatayı yapmasaydı, ölümüne kadar iktidarda kalabilirdi.” Rus oligark, ülkede iktidarın değişebilmesi için artık bir devrim olması gerektiğini de savundu.
Khodorkovski "CNN International" televizyonuna verdiği röportajda ise “Putin’in fazla zamanı kaldığını düşünmüyorum. Belki bir belki üç yıl” ifadesini kullandı. Khodorkovski, “Ben onunla 20 yıl savaştım, bunun 10 yılı hapishanedeydi. İnsanlık düşmanı biri olduğuna eminim. İnsanların kendi özgürlükleri için savaşacaklarına inanmadı ve buna kendini ikna etti. Bence bugün şoke oldu” ifadelerini de kullandı. Sürgündeki eski oligark, Batılı ülkeleri de eleştirdi ve “Bu yaptırımlar neden Rus bankacılık sisteminin yüzde 70’ini kapsıyor?” diye sordu. Mikhail Khodorkovski, “Moskova yönetimine yakın, tüm oligarkların banka hesaplarının dondurulması gerektiğini” de ifade etti.
En tepeden hapishaneye
Khodorkovski 2000’li yılların başında politikaya girme kararını açıkladıktan sonra hakkında davalar açıldı ve 2003 yılında “dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığı” iddiasıyla tutuklandı. Mahkemesi iki yıl sürdü 2005’te suçu kesinleşti ve 9 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Hapishaneden çıkmasına bir yıl kala açılan ikinci davada yine hapis cezası aldı. 2004’te en zengin oligarklar listesinin ilk sırasındaki Khodorkovski, 2005'te listenin 21. sırasına düştü. Rus oligark ancak 2013'de Putin’in imzaladığı af ile hapishaneden çıkabildi ve serbest kalınca da Avrupa’ya gitti. Bugün hala İngiltere’de “siyasi sığınmacı” olarak yaşıyor.
Mikhail Khodorkovski kimdir?
1963 doğumlu, Rusya’nın en büyük enerji şirketi Yukos’un Başkanı’ydı,
Politikaya gireceğini açıkladığında Putin’in hedefine oturdu,
25 Ekim 2003’te “dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığı” suçlamasıyla tutuklandı,
Hapishaneden 2013’te Putin’in imzaladığı af ile çıktı,
Serbest bırakılmasında Almanya’nın Dışişleri eski Bakanı Genscher’ın katkısı oldu,
Uluslararası Af Örgütü’ne göre “düşünce mahkumu” ve 2015’ten bu yana Londra’da yaşıyor.
Bir dönemin sonu
Ukrayna’da Rus işgalinin başladığı günden itibaren siviller ülkeyi terketmeye, Ukrayna’da faaliyet gösteren şirketler ve kurumlar da çalışanlarını ülkeden tahliye etmeye çalışıyor. Bu anlamda Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı Ukrayna Gözlem Misyonu’nun da (Special Monitoring Mission to Ukraine - SMM) tahliye süreci devam ediyor.
Misyon, 2014’teki Donbass savaşı sonrası 57 üye ülkenin onayıyla Ukrayna’ya konuşlandırılmıştı. Görevi, çatışmaları gözlemleyip raporlamaktı. 2019’dan bu yana da misyonun başında Türk Büyükelçi Halit Çevik vardı. Örgüt, Ukrayna’nın işgaliyle birlikte fiiliyatta gözlem yapılabilecek durum kalmadığından ve sahada savaş başladığı için, personelini ülkeden çıkarma kararı almıştı. Tüm hafta boyunca tahliye operasyonu sürdü, halen de devam ediyor. Ukrayna’nın çeşitli yerlerindeki personelin yüzde 90’ı çıkarıldı. Çıkarılan ekip, ilk etapta İstanbul’a ulaştırıldı ve oradan ülkelerine geri döndü. Ancak iki bölge, AGİT misyonunu zorladı. Çatışmaların yoğun olduğu Harkov ve Rus birliklerin kontrol altında tuttuğu, Kırım Adası’nın hemen kuzeyindeki Herson... Harkov’daki ekip batıya yönlendirildi, Herson’dakiler ise hala bölgede... Zira onlar yerlerinden kıpırdayamadı, güvenli şekilde çıkabilecekleri bir koridor oluşturulmaya çalışıldı. O ekip de çıktıktan sonra, Büyükelçi Halit Çevik ve üst düzey yönetim ülkeden ayrılacak. Operasyonunun hafta başı itibariyle tamamlanması bekleniyor.
Eskiye dönülür mü?
Burada bir noktanın altını çizmek gerekiyor. AGİT Ukrayna Gözlem Misyonu, şimdilik sadece personelini tahliye etti yani misyonu kapatmış değil. Ama görev süresi de 1 Nisan’da bitiyordu. Ukrayna’daki savaş ortamı ne kadar daha sürecek belirsiz. Savaş sürerse, misyonun görevine devam etmesi mümkün olmayacak. Ama diplomasi masasında iki taraf bir uzlaşıya varırsa, ki bu şu aşamada çok zor görünüyor- ancak o zaman yeniden bir görev çerçevesi çizilebilir. O tarihe kadar eskiye dönüş pek mümkün olmayacak gibi duruyor.
