ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump yeni görevine çok hevesli, durdurulamaz bir enerji ile başladı. Koltuğa oturmasının daha ilk saatlerinde iki yüzden fazla kararnameyi imzaladı.
“ABD’yi yeniden büyük yapmak” sloganı ile aldığı kararların, ağırlıklı olarak ekonomiyi güçlendirmeye dönük olduğunu görüyoruz. Peki bunu başarabilecek mi? Ayrıntılarını uzmanlarla konuştuğumda ortaya şöyle bir tablo çıkıyor: Kararları birbiriyle tutarlı ve kısa vadede ABD’ye kazanç sağlayacak gibi görünse de Trump uzun vadede kaybedebilir!
Çin’in mütekabiliyeti önemli
Trump’ın ilk imzalarında ‘Çin’e karşı gümrük vergisi’ kararı yoktu ama ekibine çalışma talimatı verdi. Kuvvetle muhtemel Nisan ayında -geçmiş dönemde olduğu gibi- alüminyum ve çeliğe yeni tarifeler gelecek.
Peki Trump bu savaşı niye açıyor? Çünkü bir trilyon doları açan dış ticaret açığını kapatmak istiyor. (2023’te Çin ile ticaretinde 278 milyar dolar, AB ile ticaretinde 201 milyar dolar açık verdi) Tüm ABD’li şirketlerin üretimlerini ülkeye çekerek tabloyu tersine çevirmek istiyor. Tabii burada asıl önemli olan, Çin’in uygulayacağı mütekabiliyet! İzmir Ekonomi Üniversitesi’nden İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen ‘Ticaret savaşlarının kazananı olmuyor. Kimin daha az kaybettiğine bakılacak’ diyor.
Tesla’ya rağmen mi?
Trump elektrikli araçlar konusunda Joe Biden’ın iklim krizi ile mücadele için kurduğu ‘teşvik ve sübvansiyon sisteminden vazgeçme’ kararını, en büyük destekçisi ve Tesla araçlarının sahibi Elon Musk’a rağmen yaptığını düşünen varsa yanılıyor. ABD Başkanı bu kararıyla iki şeyi hedefliyor:
1- Krizde olan ABD otomotiv sektörünü kurtarmaya çalışıyor,
2- Yeniden dünyanın en büyük fosil yakıtlarla çalışan araç üretici pozisyonuna geri dönmek istiyor.
Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği Başkanı Berkan Bayram ‘ABD elektrikli araç üretimi yapsa bile, dünyadaki satışının yüzde 40’ının kendisinin dışında olacağına uyandı’ diyor.
Peki bu karardan Elon Musk ve Tesla’sı etkilenecek mi? Etkilenmesi beklenmiyor. Çünkü dünyadaki elektrikli araç satışının sadece yüzde 9’u ABD’de ve zaten en çok satılan iki modelden biri Tesla. Küresel pazarda her üç araçtan biri Tesla.
Malumun ilamı
Elektrikli araç konusunu sadece bir ‘ekonomi meselesi’ olarak gören Trump için, Paris İklim Anlaşması’ndan çekilmesi de tutarlı bir karar ve malumun ilamı. Peki bu karar dünya için bir şey değiştirir mi? Hayır, çünkü zaten diğer ülkeler de üzerlerine düşen sorumluluklarını yerine getirmiyor! Bu karara dönük en büyük endişe, bunun diğer ülkelerde domino etkisi yaratması.
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği Merkezi’nden Prof. Dr. Levent Kurnaz şu riske dikkat çekiyor: ‘‘Avrupa’da Yeşiller gibi partilerin getirdiği sınırlamalara karşılık, aşırı sağ partiler ‘ekonomimiz güç kaybediyor’ diyerek oylarını artırıyor.’’ Yani sağ partilerin, iklim krizi ile mücadeleyi savunan iktidarlar üzerindeki baskıyı artıracağını söyleyebiliriz.
Melinda-Bill Gates
ABD Başkanı Donald Trump’ın ülkesini Dünya Sağlık Örgütü’nden (DSÖ) çekme kararı, kısa vadede ABD’yi etkilemeyebilir ama uzun vadede – örneğin dünya bir pandemi daha yaşarsa- bu ABD’yi de vurabilir. ABD DSÖ’nün 6,8 milyar dolarlık bütçesinin, 1,2 milyar dolarlık kısmını tek başına karşılıyor. Geçen yıl bu paranın üçte ikisi dünyada temel sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi ve akut acil durumlarla müdahalede kullanıldı. Yüzde 11,7’si ise pandemilerle mücadeleye harcandı. Bu alanlarda bir zafiyet yaşanacağı açık.
Gazi Üniversitesi’nden Prof. Nur Baran Aksakal, bundan sonra ağırlıklı olarak çocuk felci hastalığı için çalışan ve örgüte büyük katkı yapan Melinda ve Bill Gates’in pozisyonunun önemli olacağına dikkat çekiyor. Zira vakıf 830 milyon dolar destek ile Almanya’dan sonra üçüncü sırada geliyor. Elbette ABD’nin yükününün onların sırtına yüklenmesi mümkün değil ama DSÖ’nün yeni bir eylem planı yapması şart.
