İş Mahkemeleri Kanunu’nda 2014’te gerçekleştirilen bir değişiklikle kişilerin SGK aleyhine dava açmadan önce kuruma başvurmaları zorunlu hale getirildi. Düzenlemeden sonra kişiler emekli aylıklarına, ödenen primlere ya da kesintilere ilişkin problemlerinde doğrudan dava açamıyor.
Başvurmayana red
Dava açmaları halinde en önemli nokta gözden kaçırılırsa, dava baştan engellendiğinden sorunun çözümünde daha fazla zaman kaybediliyor. Mahkeme davanın konusunu incelemeden gerekli usule uyulmadığı için davayı reddediyor.
SGK aleyhine dava açılmadan önce SGK’ya başvuru yapma zorunluluğu nedeniyle konuyla ilgili olarak SGK’ya dilekçe verilmesi gerekiyor. Dilekçede sorunun olabildiğince tekrara düşmeden tüm yönleri açıklanması ve kişinin iddiasına yönelik olarak elinde var olan bütün belgeleri dilekçeye eklemesi, sorunun kaynakta çözülebilmesi için önem arz ediyor.
SGK’nın dilekçeye verdiği cevaba göre dava yolu açılıyor. SGK’nın sunulan talebi kabul etmesi halinde davaya başvurmadan sorun çözümlenmiş oluyor. Bu şekilde çözümlenen sorun sayısı ise yadsınamayacak kadar çok. Ancak SGK dilekçede sunulan talebi kabul etmezse geriye mecburen dava yolu kalıyor. Dava sayesinde sorun yargı tarafından kesin bir şekilde çözümleniyor.
60 gün süresi var
Bu noktada kişilerin aklına gelen ilk soru, ‘Ya SGK cevap vermezse’ oluyor. İdarenin iş yoğunluğu nedeniyle verilen dilekçelere karşılık veremediği birçok durum söz konusu. Kanun koyucu yukarıda belirtilen şekilde konunun önemini, insanların hayatlarının üzerindeki etkisini gözönüne alarak cevap verme süresini sınırlandırmış durumda. SGK’nın yapılan başvurulara karşılık cevap vermesi için 60 günü var. Bu sürede SGK dilekçeye cevap vermezse, istenen durum reddedilmiş sayılıyor ve kişiler artık dava açılabiliyor. Sınırsız beklemenin insan haklarına aykırı olacağı ve dava açma hakkını aşırı derecede sınırlandıracağı için bu süre getirilmiş durumda.
Hak kaybı yaratmaz
Dilekçe ile başvuru yapılmış fakat 60 gün süre beklenmeden dava açılmış ise dava yine usulden reddediliyor. İlk derece mahkemesi tarafından verilen red kararı Yargıtay tarafından da onanıyor. Dolayısıyla, sigortalıların SGK’ya başvuru yapıp red almadan ya da cevapsız bir şekilde 60 gün beklemeden mahkemeye gitme imkanları bulunmuyor.
Taleplerin çoğu zaman ya bir hak düşürücü süresi oluyor, ya da zamanaşımına uğrama olasılığı bulunuyor. SGK’ya yapılan talebin zamanaşımı veya hak düşürücü süre gibi bir kısıtı bulunuyorsa, başvuru için geçen süre davada göz önünde bulundurulmuyor. Zamanaşımının 5 yıl olduğu bir talepte, SGK’ya dilekçe verildiği tarih ile SGK’nın dilekçeye vereceği cevap arasında geçen süre 60 günü aşmamak şartıyla zamanaşımı süresinin hesaplanmasında dikkate alınmıyor. Dolayısıyla, dava açacak kişiler başvuru nedeniyle hak kaybına uğramıyor.
Sigortasız çalıştırma
Türkiye işgücü piyasasında sigortasız adam çalıştırma azımsanmayacak kadar yaygın. Sigortasız çalıştırılan kişilerin elindeki tek yol ise işten ayrıldıktan sonra hizmet tespiti davası açmak.
Hizmet tespiti ile ilgili sorunlar için SGK’ya başvuru şartı aranmıyor. Bir işçi doğrudan mahkemeye hizmet tespiti davası açabiliyor.
