Röntgeni çekti reçeteyi yazdı
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) son raporunda, Türkiye işgücü piyasasındaki yapısal sorunların altını çizdi, diğer taraftan da başarının formülünü verdi.
Türkiye iş piyasasında, işgücünün önemli bir bölümü düşük verimlilik düzeyine sahip sektörlerde istihdam edilirken esnekliği sağlamaya yönelik kurumsal düzenlemeler yetersiz. Bu nedenle, Türkiye hâlâ OECD ülkeleri arasında en katı işgücü piyasalarından birine sahip.
Ayrıca, piyasada faaliyet gösteren firmalar itibariyle de çok parçalı bir yapı var.
Verimlilik uyarısı
OECD, araştırma notunda işgücü piyasasında olan biteni de özetliyor ve bazı konularda Türkiye’yi uyarıyor. Araştırmada ilk olarak Türkiye’de işgücünün beşte birinin hâlâ düşük verimlilik üreten tarım sektörü içinde yer aldığı; tarım dışı sektörlerde çalışanların büyük bölümünün ise yine düşük verimlilik düzeyine sahip firmalarda istihdam edildiği üzerinde duruluyor.
Oysa, Türkiye’nin dış tasarruflara daha az bağımlı, daha hızlı ve daha sürdürülebilir bir büyüme düzeyini yakalayabilmesi için istihdamın yüksek verimlilik üreten firmalara kayması gerekiyor.
İş yasaları çok katı
OECD’ye göre Türkiye ekonomisi ancak bu şekilde daha rekabetçi bir yapıya kavuşabilir. Tabii, bu noktada Türkiye’nin önünde ciddi yapısal ve kurumsal engeller var.
OECD’ye göre; özellikle istihdam esnekliğini belirleyen (part - time çalışma, evden çalışma, tele çalışma vb.) düzenlemeler yetersiz durumda. Bu yüzden, pek çok bölge ve sektör için sürekli genişleyen devlet teşviklerine rağmen, mevcut kaynaklar düşük verimli faaliyetlerden yüksek verimli faaliyetlere doğru etkin şekilde aktarılamıyor.
Öte yandan, Türkiye işgücü piyasası çok parçalı bir görünüme sahip. Bir tarafta, düşük verimlilik düzeyine sahip ve hatta kayıtdışı istihdam yaratan çok sayıda küçük ölçekli firma; diğer tarafta, yüksek verimlilik düzeyine sahip çok az sayıda büyük işletme.
Mikrodan yıldıza 5 çeşit firmamız var
OECD, yapısal farklılıklardan yola çıkarak Türk özel sektör firmalarını 5 grupta topladı:
- Mikro firmalar: Tarım sektörü dışında toplam özel sektör istihdamının yaklaşık yüzde 45’ini bu firmalar yaratıyor.
- Küçük ve orta ölçekli firmalar: İstihdamdaki payları neredeyse yüzde 35.
- Büyük aile firmaları: ‘Patron firmalar’ olarak da adlandırılan bu firmaların istihdam yaratma kapasiteleri yüzde 15.
- Borsada işlem gören kurumsallaşmış firmalar: Türkiye iş piyasası, istihdamın yüzde 3’ünü bu firmalara borçlu.
- Yıldız (star) firmalar: Bu firmalar, her ne kadar yetenek savaşlarını kazanmış olsalar da gerek Türkiye ekonomisinin kendine özgü yapısal problemleri, gerek uluslararası rekabetin şiddeti nedeniyle daha başlangıç aşamasındalar. Bu yüzden, toplam istihdam içindeki payları da yüzde 1’in altında kalıyor.
Özel sektördeki yapı bu kadar parçalı olunca, çalışanlar arasında da ücret düzeyi, çalışma koşulları, sosyal haklar ve beşeri sermaye geliştirme imkanı açısından sosyal bir bölünme yaşanıyor.
İşte OECD’nin başarı formülü
OECD’ye göre, Türk şirketleri şunları yapmalı:
- Anadolu Kaplanları olarak bilinen birinci kuşak girişimci firmaların kurumsallaşma düzeyleri artırılmalı.
- Geleneksel aile firmalarının daha fazla kurumsallaşması ve borsada işlem görmeye başlaması ile doğrudan yabancı yatırımlar için cazip hale getirilmeli.
- Halihazırda ekonominin kalbi olan küçük işletmelerde büyük yapısal değişikliklere gidilmeli.
Büyüme için iyimser...
OECD Türkiye için büyüme tahminini yukarı yönlü revize etti. Buna göre, Türkiye ekonomisinin daha fazla büyüyeceğini öngören OECD, 2014 yılı tahminini yüzde 2.8’den 3.3’e yükseltti. 2015 yılı beklentisinde ise bir değişiklik yapmadı. OECD, Türkiye ekonomisinin büyümeye devam etmesi nedeniyle, işsizliğin 2014 yılında da yüzde 10’un altında kalacağını bekliyor.
OECD tarafından geçtiğimiz günlerde yayınlanan Türkiye’ye ilişkin araştırma notunda, 2014 yılı istihdam artışı tahmininin yüzde 1.8, 2015 yılı tahmininin ise yüzde 2.4 olduğu görülüyor. Bununla birlikte, OECD Türkiye işgücü piyasasında 2014 ve 2015 yıllarında gerçekleşecek işsizlik oranlarının sırasıyla yüzde 9.8 ve yüzde 9.6 olacağı beklentisi içinde.
‘Katı’ piyasada maliyet artıyor
OECD, katı işgücü piyasası düzenlemelerinin Türkiye’de faaliyet gösteren kayıtlı firmalar için iş yapma maliyetlerini yükselttiğini belirtiyor.
OECD’ye göre bu durum, yoğun uluslararası rekabetle karşı karşıya olan ihracat yapan firmaların büyüyememesine neden oluyor. Türkiye işgücü piyasasında yüksek düzeyde bir kayıt dışılık söz konusu ve bu da yasal düzenlemelere uyan firmalar açısından haksız rekabet yaratıyor.
İş piyasasında kurumsallaşmış firmaların payının düşük olması, Türkiye’nin büyümeyi ateşleyecek verimlilik ve istihdam artışından mahrum kalmasına yol açıyor.