Otomatik katılımlı bireysel emeklilikte son gelişmeler

Çalışma hayatı açısından uzun zamandır gündemde olan otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi 1 Ocak tarihi itibarıyla uygulanmaya başladı. Sistemle birlikte, 1.000 ve daha fazla sayıda çalışanı olan firmalarda 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren 45 yaş altındaki bütün çalışanlar için otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi devreye girdi. Bununla birlikte, Nisan 2017’de kamu işyerleri, 2019 yılı temmuz ayı itibarıyla ise tüm işverenler kapsamda olacak.

Otomatik katılımlı BES’in kapsamındaki çalışanlar; eski adıyla SSK’lı, yeni adıyla 4/a’lılar ve yine eski adıyla emekli sandığı mensubu, yeni adıyla 4/c’li sigortalılar, yani işçi ve memurlar. 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla 45 yaş altındaki çalışanların sisteme dahil edilmesi gerektiğinden 1 Ocak 1972 ve sonrasında doğan işçi ve memurların tamamı kapsamda.

Çalışan için cayma hakkı

Kapsamda olan işyerlerinde çalışan 45 yaş altındaki kişiler için işverenler, bireysel emeklilik sözleşmesi başlatmak zorunda. Dolayısıyla, söz konusu durumdaki çalışanların “İstemiyorum” deme hakları yok. Ancak çalışan isterse iki ay içerisinde cayma hakkını kullanarak sistemden çıkabiliyor. Yani, sisteme katılım zorunlu ancak devam etmek isteğe bağlı.

Cayma hakkını kullanan çalışanın sözleşmesi iptal ediliyor. Bununla birlikte, cayma hakkını kullanan çalışanlardan yapılan kesintilerin, hiçbir kayıp olmadan on gün içerisinde iade edilmesi gerekiyor. Böylece, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminden cayma hakkını kullanan çalışanın maddi olarak herhangi bir kayba uğraması önlenmiş oluyor.

Ne kadar kesinti yapılacak?

Çalışanların katkı payları işverenleri tarafından ücretlerin kesilecek ve bireysel emeklilik şirketine aktarılacak.

Bu sayede, çalışanlar katkı payı ödemek için herhangi ek bir işlem yapmak zorunda kalmayacaklar. Çalışan adına bireysel emeklilik sözleşmesine ödenecek katkı payı, çalışanın prime esas kazancının, yani bir anlamda brüt ücretinin yüzde 3’ü kadar olacak. Yani, kesinti için maktu bir tutarın belirlenmesi mümkün değil.

Bununla birlikte, çalışan isterse bu miktarı artırabilecek. Böyle bir durumda, çalışanın kesintilere ilişkin yapacağı artışı oransal olarak belirlemesi ve işverene bildirmesi daha doğru olacaktır.

İlgili yönetmeliğe göre, katkı payı kesintilerinde kuruşlar dikkate alınmayacak. Dolayısıyla, hesaplanan tutarda virgülden sonrasına bakılmayacak. Asgari ücret itibarıyla 2017 yılı için çalışanlardan yapılacak en düşük kesinti tutarı 53 TL.

Her ay değişebilir

Diğer taraftan, katkı payı kesintisi prime esas kazanca bağlı olduğu için kesinti yapılırken prime esas kazanç miktarını artıran ya da azaltan durumların da dikkate alınması gerekiyor.

Yani, prime esas kazanç miktarı bazı aylarda değişen çalışanlar için yapılacak kesinti miktarının da değişmesi söz konusu olacaktır.

Prime esas kazançtaki değişikliklere dikkat edilmemesi ve katkı paylarının emeklilik şirketine doğru şekilde aktarılmaması durumunda işverenin idari para cezası ile karşı karşıya kalınacağı unutulmamalı.

Çalışanı için işveren katkı yapabilir mi?

Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemine dahil olan çalışanları için işverenin otomatik katılım hesabına maddi olarak herhangi bir katkı yapması, yani para aktarması mümkün değil. Ayrıca, çalışan tarafından da “ara ödeme” şeklinde sisteme aktarım yapılması söz konusu değil.

Raporlu olan çalışan için kesinti yapılır mı?

Sosyal güvenlik mevzuatı gereğince çalışan için sağlık raporu, ücretsiz izin gibi durumlarda “sıfır gün-sıfır kazanç” şeklinde bildirim yapılıyor. Dolayısıyla, bu aylarda prime esas kazanç doğmadığından katkı payı kesintisi de yapılmayacak. Ancak böyle bir durumda, işveren tarafından emeklilik şirketine konuyla ilgili bilgi verilmesi gerekecek.

Bir gün çalışıp işten ayrılan işçinin durumu

İşçi bir gün çalışıp işten ayrılmış olsa bile, söz konusu çalışanın bir günlük kazancı üzerinden sisteme dahil edilmesi ve kendisi adına katkı payı kesintisi yapılarak emeklilik şirketine aktarılması gerekiyor. Dolayısıyla, işverenler bu hususu da gözden kaçırmamalı.

Yüzde 25’lik devlet katkısı

Otomatik katılımlı bireysel emeklilik sisteminde yüzde 25’lik devlet katkısı olacak. İki ay içerisinde cayma hakkını kullanmayan çalışanlara ek menfaatler sağlanacak. 1 Ocak 2017’de sisteme katılan ve Mart 2017’ye kadar cayma hakkını kullanmayan çalışanlar, mart ayında 1.000 TL’lik ek devlet katkısından yararlanabilecekler. Sistemden aylık almaya hak kazanan kişiler bu 1.000 TL’lik ek katkıyı alabilecekler. Bunun yanında, yıllık gelir sigortası yaparak sistemden aylık almaya hak kazanan kişiler, o zamana kadar hesaplarında biriken devlet katkısının yüzde 5’ini ek katkı olarak alabilecekler. Bu yüzden, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sözleşmeleri normal sözleşmelere oranla daha avantajlı olduğunu söylemek mümkün.