İşte memleketim Urfa

Bugünkü yazımda, her zamanki yazılarımdan farklı olarak, bir ilimizi hem de kendi memleketim olan Urfa’yı konu edeceğim.

Gazetemizin Anadolu Kaplanları 2020 başlıklı yazı dizisinde Anadolu’da hem yatırım ve istihdam yaratan işletmelerimiz bulundukları şehirler itibariyle tanıtılıyor, hem de bu işletmelerimizin bulunduğu illerimize gazetemizde yer veriyoruz.

Bugün de Urfa’yı sizler için anlatacağız, yazacağız.

Benim için Urfa’nın önemi büyük. Urfa’da sürekli olarak yaşamasam da en az 50 yıldır orada yaşayan birisi kadar şehrime sahip çıkarım. Urfa denilince aklıma çocuk yaşta, iftar topunu damda beklerkenki halim gelir. Rahmetli Sıdıka Nenem’in neşeli tavırlarıyla hatırladığım Su Meydanı semtindeki taş yapı evimizdeki günlerimiz aklıma gelir.

Medeniyet şehri

Urfa bir medeniyet şehridir. Kültürle, müzikle yoğrulmuştur. Çok farklı kültürel yapılar birlikte ülke - millet sevdasıyla yaşarlar. Milli mücadelemizin ‘Şanlı’ şehridir.

Kurtuluş Savaşı sırasında Mondros Mütarekesi hükümlerine aykırı bir şekilde önce İngiliz ve sonra da Fransızlar tarafından işgal edilen Urfa, işgale karşı şehrin bir mahallesinde örgütlenen halkıyla, aşiretiyle, yaşlısıyla, genciyle verdiği topyekûn mücadeleyle işgale karşı direnmiş ve Fransızları şehirden çıkarmıştır.

Mücahitlerin, şehit ve gazilerin yazdığı bu kahramanlık destanından dolayı Urfa, TBMM tarafından “Şanlı” unvanıyla ve “İstiklal Madalyası” ile ödüllendirilmiştir.

Tarımın merkezi

“Bereketli Hilal” bölgesinde yer alan Şanlıurfa; önemli bir tarım şehrimizdir.

Eşsiz bir tarih laboratuvarı ve açık hava müzesi olan Şanlıurfa, GAP ile birlikte daha da yükselen önemli bir tarım üretim havzası olmuştur. Tarihçiler ilk defa tarımın bu topraklarda yapıldığını söylemektedir. Dünyaya ilk buğday tohumunun Şanlıurfa’dan yayıldığı söylenir.

Şanlıurfa’nın sosyo - kültürel yapısı uzun yıllar sosyo - ekonomik yapısının önüne geçmiştir. Gelişmişlik seviyesi son dönemde hızlanmaya başlamıştır. Tarımsal üretime verilen önem sanayileşmeyle aynı seviyede olmamıştır. Ne var ki, artık GAP’ın merkezi olan şehrimiz, hem tarımıyla hem de sanayisiyle iddialıdır.

Özellikle tarımsal mekanizasyonun sağlanması, pamuğun, fıstığın Şanlıurfa’da işlenmesini, ticari hale gelmesini sağlamıştır.

Fıstık ve isotta tatlı telaş

Şanlıurfa kendine has ürünleri ve kültürel değerleriyle çok zengindir. Şanlıurfa’da üretilen tarımsal ürünlerin başında ise “fıstık” gelir. Biz de ailecek fıstık tarımı yaparız. Kırkpınar köyümüzde, Rahmetli Emin dedemden kalan bahçelerde fıstık toplar, işleriz.

Aslında fıstık hep Gaziantep’e özgü bilinir. Ancak Şanlıurfa, 200 bin ton fıstık üretimi ile tek başına ülkenin toplam üretiminin yüzde 50’sini karşılıyor. Toplam 968 bin dekar alanda ürün veren 12 milyon 843 bin fıstık ağacıyla Şanlıurfa Türkiye’de fıstık üretiminin önemli bir ihtiyacını karşılamakta.

600 yıllık asırlık ağaçları olan Şanlıurfa’da, çiftçilerin iyi tarım uygulamalarıyla, kentte fıstık üretim alanları hızla artmakta. Yakın bir zamanda geniş kapsamlı bir katılım ile “Keten Köyneği Şanlıurfa Fıstığı’nın” hasadı gerçekleşti.

‘Kanıtım çiğköftem’

Her Urfalının sofrasını günün 3 öğünü süsleyen tescilli Urfa biberi ya da genel kabul görmüş adıyla Urfa isotu vazgeçilmez lezzetlerimizdendir. Şanlıurfa, 2019 yılı verilerine göre 113 bin 803 ton isot üretimiyle Türkiye’nin en çok isot üretilen kenti. Bu nedenle isot denince akla gelen ilk şehir Şanlıurfa’dır.

Eylül ve Ekim ayında hemen hemen her aileyi ‘isot çıkarma’ diye tabir edilen bir tatlı telaş sarar. Çiğköftenin “lezzet iksiri” olarak kabul edilen isot Şanlıurfa’nın dünya mutfağına kazandırdığı en önemli yöresel ürünüdür. Ben de Ankara ve İstanbul’da yaşayan bir Urfalı olduğumu Urfa isoduyla yaptığım çiğköfteyle kanıtlarım.

Dünyada rakipsiz

Şanlıurfa Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, Şanlıurfa’nın 30 coğrafi işaret tescilli ürünüyle 2019 yılında tescilli ürün sayısında Türkiye genelinde lider olduğunu ifade ediyor. Tescili yapılan her ürün Urfalıların gündelik yaşantısında yeri olan ürünler.

Başkan Mehmet Kaya’ya göre; Şanlıurfa dünya çapında işaretli ürün noktasında rakipsiz olabilir. Şu ana kadar Türk Patent ve Marka Kurumu’nda kente ait 5 ürünün başvurusu yapılmış. Şanlıurfa Ticaret Borsası olarak Urfa Peyniri için başvuru da  yapılmış. Urfa peyniri ticari hacme sahip önemli bir ürün. Urfa peyniri kent ekonomisi için oldukça önemli bir pay yaratacak. Lezzetinin ünü yayıldıkça sanıyorum ki yurtdışı pazarından da talepler artacaktır.

Tam bir gastronomi şehri

Şanlıurfa mutfağı, ülkemizin mutfak kültürünün en önemli temel taşlarından biridir. Şanlıurfa mutfağı genelde dünyada, özelde Türkiye’de müstesna bir yere sahiptir. Aslında Şanlıurfa mutfağını böylesine özellikli ve emsalsiz kılan şehrin tarihsel ve kültürel birikimidir.

Birçok kültürün etkisinde kalan şehrimiz, mutfak kültürü olarak da birçok lezzeti barındırmaktadır. Bu yemek çeşitliliğindeki zenginliğin yanı sıra kurutulmuş gıdalar (patlıcan, domates, biber vs) ve baharat çeşitliliğiyle de tam bir mutfak şehridir.

Bereketli toprakları ve özel iklimi ile birçok ürünün “Üzüm, fıstık, pamuk, Birecik patlıcanı, Karacadağ pirinci, Buğday, mısır, karagülün vs.“ yetiştiği Şanlıurfa’nın sahip olduğu tarımsal üretimdeki çeşitlilik ve sahip olduğu kültürel zenginlik bir noktada buluşunca çok geniş bir yemek kültürü de elbette ortaya çıkıyor.

Şehir sınırları içinde yetişen tahıllar, baklagiller, sebzeler, meyveler, onlarca farklı yöresel ot ve baharat, Şanlıurfa mutfağının her biri özgün 500’den fazla yemeğin oluşmasına da neden olmuştur.

Yer sofrasında yenen patlıcanlı kebabın, çiğköftenin, ciğerin lezzeti müthiştir. Havasından mı, suyundan mı bilinmez, hiçbir yerde böyle lezzet bulamazsınız.

Şire bağbozumu

Sonbahar, Şanlıurfa’da kışa hazırlıkların yapıldığı önemli bir mevsim. Bu dönemde bağ bozumunda toplanan üzümler, asırlardır geleneksel yöntemlerle işlenir. Doğal ve sağlıklı olan bu lezzetler; pekmez, pestil, kesme ve ceviz sucuğuna dönüştürülüp, özellikle kış aylarında sofralarımızı lezzetlendirir.

Geçmişte bu hazırlık ve etkinlikler çok önemliydi. Halk bu etkinlikleri kültürel bir atmosfere de dönüştürürdü. Ne var ki eski adet ve gelenekler yavaş yavaş ortadan kalkıyor, birer hatıra olarak kalıyor. Ancak bugünlerde düzenlenen “Şire” etkinliği bu güzel geleneğin unutturulmamasını sağlayarak gelecek nesillere aktarılmasına neden oldu.

Bu program, bağcılık ve bölge ekonomisindeki değeri ile ilgili gerçekten önemli bir etkinlik. Bu tür etkinlikler, farkındalık oluşturmak açısında önemli bir çalışma. Biz de ailecek bu sene kazanda şire kaynattık, geleneksel değerlerimizi yaşama şansına sahip olduk.

Büyük bir işgücü

Şanlıurfa aynı zamanda tarım işçiliğinin de merkezi konumundadır. Sadece Şanlıurfa’ya değil, ülkemizin her yanına dağılan işçilik potansiyeli vardır. Rakamlar, Türkiye’de 5.6 milyon kişinin tarımsal üretimde çalıştığını, yine tarımda ücretli veya yevmiyeli olarak çalışan 4.6 milyon kişinin geçici/mevsimlik olarak istihdam edildiğini göstermektedir. Bu verilere 15 yaş üstü çalışanlar dahil edilmektedir. İşte bu büyüklükte bir işgücünün önemli bir bölümü Şanlıurfa’daki işgücünden kaynaklanmaktadır.

Şanlıurfa’da İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı olarak Şanlıurfa Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerini İzleme Kurulu (ŞAMTİ) oluşturulmuş durumda. Şanlıurfa’da bulunan ilçeleri ziyaret ederek İlçelerde bulunan okul müdürleriyle rehber öğretmenlerine Mevsimlik Tarım İşçisi ile Göçer ve Yarı Göçer Ailelerin Çocuklarının Eğitime Erişimi ile ilgili bilgilendirme toplantıları yapıyorlar.

Müziksiz olur mu?

Şanlıurfa nesillerdir musikinin, müziğin önemli merkezlerinden birisi olmuştur. Nice ozanlar, besteciler yetiştirmiştir. Son dönemde Kazancı Bedih, İbrahim Tatlıses şehrin sembol müzik adamları olmuştur.

Şehirde müziğe olan ilgi hemen hemen her evde enstrüman çalınmasına, mahalle koroları kurulmasına neden olmuştur. Müzik kültürü Urfa’nın en önemli parçalarından biridir.

Bugünlerde Büyükşehir Belediyesi de müzik alanında önemli adımlar atıyor. Belediye Başkanı Zeynel Abidin Beyazgül bu alanda yapılan çalışmalara ciddi destekler veriyor. Belediyenin Kültür ve Sanat Daire Başkanlığı şehirde önemli müzik etkinliklerini Beyazgül’ün destekleriyle gerçekleştireceklerini söylüyor.