Geçici iş ilişkisi hakkında her şey...

İşveren, iş yoğunluğu çok artınca, doğum izni kullanan ya da askere giden çalışanın yerine geçici iş ilişkisi kurulabiliyor. Gelin, pandemide yaygınlaşan bu ‘meslek edinilmiş geçici iş ilişkisi’ni inceleyelim.

Günümüzde, özellikle pandemi süreciyle birlikte ‘meslek edinilmiş geçici iş ilişkisi’ kurulması yaygınlaştı. Bu, ücretli olarak işçi vermeyi meslek edinmiş bir işverenin, yani yetkili özel istihdam bürosunun, sadece başkasına ödünç verilmek üzere işe aldığı işçiyi, geçici işçi sağlama sözleşmesi kapsamında diğer bir işverenin işyerinde görevlendirmesiyle kurulan ilişkidir.

Meslek edinilmiş geçici ilişkisi İş Kanunu’nun 7. maddesinde düzenlenmiştir. Kurulan ilişki işverenlere iş yoğunluğunun arttığı dönemlerde ortaya çıkan geçici işgücü ihtiyacını karşılama imkânı sunar, işçilerin istihdamı için gerekli bürokratik işlem yükünü kaldırdığı için süreci hızlandırır ve maliyetleri azaltır. Bu şekilde çalışan işçiye de işgücü piyasasına kolay giriş imkânı sunar ve deneyim kazanmasını sağlar.

Özel büro şart

Meslek edinilmiş geçici iş ilişkisi ancak bu konuda özel yetkilendirilmiş bir istihdam bürosu aracılığıyla kurulabilmektedir. Bütün özel istihdam büroları geçici iş ilişkisi kuramamaktadır.

İş Kanunu’nun 7. maddesinde düzenlendiği için meslek edinilmiş geçici iş ilişkisinin kurulması ancak İş Kanunu’na tabi işyerleri ve işler için mümkündür. Bahsedilen geçici iş ilişkisi işverenin özel istihdam bürosu ile yaptığı anlaşma uyarınca, özel istihdam bürosunun kendi işçisini geçici süre ile işverenin işyerinde görevlendirmesi ile kurulur. Olası kötüye kullanmaları önlemek için bu tür geçici iş ilişkisi kurulabilecek durumlar sınırlandırılmıştır.

Geçici iş ilişkisinin kurulabileceği durumların başında, hamilelik ve doğuma bağlı hakların kullanılması gelmektedir.  İşveren analık ve doğum iznini kullanan çalışanlarının yerine ya da ebeveynlerden birinin doğum izninin bitiminden itibaren çocuklarının ilköğretim çağının başladığı tarihi izleyen aybaşına kadar kısmi çalışma yapması halinde bu sürelerle sınırlı kalmak şartıyla özel istihdam bürosundan geçici işçi çalıştırabilecektir. Aynı şekilde askere giden çalışanının yerine veya iş sözleşmesinin askıya alındığı diğer durumlarda geçici iş ilişkisi kurulabilecektir.

Mevsimlik işler...

Kanun bütün mevsimlik işlerde geçici iş ilişkisi kurulmasına imkan tanımamıştır. Ancak mevsimlik tarım işlerinde geçici iş ilişkisi kurulabileceğini düzenlemiştir. Bunun dışında mevsimlik olmayan ve fakat dönemsellik arz eden iş artışlarında da geçici iş ilişkisi kurulabilecektir. Mevsimlik tarım işleri için bu iş ne kadar devam ediyorsa o kadar süre ile kurulabilirken, dönemsellik arz eden iş artışlarında geçici iş ilişkisi kurulması 4 ay ile sınırlandırılmıştır.

İş hacmi artarsa 4 ay sınırı var

İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, iş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde, işletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması halinde de geçici iş ilişkisi kurulabilmektedir.

Bu durumda geçici iş ilişkisi ilk seferde dört aya kadar kurulabilecektir. Geçici iş ilişkisi yenilemenin toplam süresi sekiz ayı geçmemek şartıyla en fazla iki kez yenilenebilecektir.  İlk seferde dört aydan az kurulan geçici iş ilişkisinin ilk dört aydan kalan süresi toplam yenileme süresi olan sekiz aya eklenmeyecektir. Ev hizmetlerinde ise herhangi bir süre sınırı olmaksızın özel istihdam bürosu ile geçici iş ilişkisi kurulabilecektir.

Ödemeyi kim yapar?

Geçici işçi çalıştıran işveren ile geçici işçi arasında iş ilişkisi kurulmamaktadır. İşçi özel istihdam bürosunun işçisi statüsündedir. Bu nedenle geçici işçilerin ücretlerinin özel istihdam bürosu tarafından ödenmesi gerekmektedir. Bununla birlikte görevlendirildiği süre ile sınırlı olmak üzere ücretin görevlendirildiği işveren tarafından ödeneceği de kararlaştırılabilir.

Ayrıca özel istihdam bürosu geçici işçiye iş sağlığı ve güvenliği ile sosyal güvenlik yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Geçici görevlendirilen işverenin ise sadece ortalama mal veya hizmet üretiminin öngörülemeyen şekilde artması nedenine dayalı kurulan geçici iş ilişkilerinde, bir ayın üzerinde çalışan işçilerin ücretlerinin ödenip ödenmediğini kontrol etme yükümlülüğü vardır. Ödenmediğini tespit etmesi halinde üç aya kadar olan tutarı istihdam bürosunun alacağından keserek işçilerin banka hesaplarına yatıracaktır. Kanunda ücret ve sosyal güvenlik primlerinden birlikte sorumluluk düzenlenmemiştir.

Kendi işçisiyle ayrım olmamalı

Meslek edinilmiş geçici iş ilişkisinde geçici işverene getirilen temel yükümlülük, çalıştırdığı geçici işçinin iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaktır. Bunun için gereken her türlü önlemi almak, eğitimleri vermekle yükümlüdür. Kendi işçileri ile herhangi bir ayrım yapmaksızın bütün iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini geçici işçi için de almak, uygulatmak ve denetlemekle yükümlüdür.

Ya işçi dönmezse?

Geçici iş ilişkisinin süresi bitmesine rağmen geçici işçi işverenin yanında çalışmaya devam ederse geçici işçi çalıştıran işveren ile işçi arasında geçici işçi sağlama sözleşmesinin sona erme tarihinden itibaren belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılır.