Eve iş getirirken bunlara dikkat!

Koronavirüs salgını çalışma hayatını derinden etkiledi. İş organizasyonları yeniden şekilleniyor. Pandemi hukuk açısından iş ilişkilerini değiştiriyor. Yazı dizimizde ‘ara çözüm’lerle salgın bitene kadar sürecin nasıl atlatılabileceğini değerlendireceğiz. İlk olarak evden çalışmayı inceleyelim.

Koronavirüs toplumsal yaşamı etkilediği gibi çalışma hayatını da derinden etkiliyor. Virüsün yayılımı, sosyal hayatı daraltıyor, bazı sektörlerde talebi çok azaltıyor. Bu çerçevede birçok ekonomik faaliyette yavaşlama yaşanıyor. Toplumsal yaşamın yeniden şekillenme zorunluluğu, iş organizasyonunu da değiştirme zorunluluğu doğuruyor.

Koronavirüs küresel pandemisi iş ilişkilerini çeşitli şekillerde etkilemekte, buna bağlı olarak iş hukuku açısından sonuçlar değişmektedir. Pandeminin bütün işler için tek bir ortak sonucu var. Yapılan işin üzerinde doğurduğu etkiye göre, iş hukukundaki sonuçları değerlendirilmeli. Biz de 3 gün sürecek yazı dizimizde ara çözümlerle sürecin nasıl atlatılabileceğini değerlendireceğiz.

Ani değişim yaşandı

Pandemi ilk olarak yapılan işin niteliği uygun olduğu ölçüde evden çalışmayı gündeme getirdi. Bugüne kadarki süreçte de toplumsal yaşamın, teknolojinin değişimine bağlı olarak iş organizasyonu değişmekte, esnek çalışma modelleri işlerlik kazanmaktaydı.

Fakat koronavirüs salgınıyla bu değişim ani bir şekilde iş organizasyonlarında değişikliğe yol açıyor. Birçok noktada evde çalışmadaki çalışma şartları ve düzeni belirsizliğini koruyor. Fakat şu noktada başvurulabilecek en iyi yöntem olarak karşımıza çıkıyor.

Evde çalışma ve uzaktan çalışma

İki çalışma türü de işverenin iş yeri dışında yapılan çalışmalarını ifade etmekle birlikte birbirinden farklı çalışma biçimleridir.

Ortak noktaları işin, işverenin fiziksel olarak kontrolünde bulunmayan yerlerde görece bağımsız şekilde ifa edilmesidir. Evde çalışma işverenin işyeri ile doğrudan bağlantı gerekmeksizin, işin işverene ait işyerinin dışında, işçinin evinde görülmesini esas alan çalışma şeklidir. Uzaktan çalışma ise, işçinin işyeri içinde teknolojik iletişim araçlarını kullanarak sürekli veya aralıklı şekilde bağlantılı olduğu, işini iş yerinde yapıyormuşçasına evinde veya belirlediği başka bir yerde yaptığı istihdam biçimini ifade etmektedir.

İşyerinde yürütülen işin niteliği uygun olduğu takdirde kritik dönemler atlatılıncaya kadar evde çalışma sistemine geçilmesi gerekmektedir. İşin niteliğinin uygunluğu noktasında henüz ilgili yönetmelik yayımlanmadığından, genel bir değerlendirme yapılması gerekmekte, işin belirli bir oranından fazlası evde yapılabiliyorsa, tüm unsurlarıyla evde yapılması aranmamalı, yapılamayan bölümlerin sürecin sonuna ertelenerek yine de evde çalışmaya geçilmelidir.

YAZILI PROTOKOL MUTLAKA OLMALI

İş Kanunu’na göre yazılı olarak yapılacak evde çalışma sözleşmesinde işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almalıdır.

Araç, gereç, masraf

Mevcut durumda yeni baştan bir sözleşme yapılmayacaktır. Var olan sözleşmeye ek bir sözleşme yapılarak, geçici şekilde evde çalışmanın şartları belirlenecektir. Yine de bu ek sözleşmede de yukarıda belirtilen hususların olması gerekmektedir.

İşçinin uzaktan çalışma çerçevesinde gerek duyacağı araç ve gereçlerin işveren tarafından temin edilmesi zorunludur. Hatta işin görülmesi için zorunlu olan masrafların işverence ödenmesini talep edebilecektir. Örneğin internet kullanımı açısından şahsi kullanım dışında bir tüketim olduğundan, işveren internet masrafını karşılamalıdır. İşçinin uzaktan çalışma süreci ile ilgili teknik olarak bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Çalışma arkadaşları ile iletişimin ne şekilde sağlanacağı, karşılaşılabilecek sorunlara nasıl önlem alınacağı anlatılmalıdır. İşçinin uzaktan çalışma sürecinde iş edimini nasıl yerine getireceği hakkında bilgilendirilmesi zorunludur. Evde çalışmada çalışma sürelerinin kontrolünün sorumluluğu büyük ölçüde işçi de olmakla birlikte, işveren iş hukukunun öngördüğü sınırlamalara uyması konusunda işçiyi bilgilendirmek ve hangi sürelerle çalışacağını bildirmekle yükümlüdür.

Süre denetlenmeli

Mevcut durumda yapılacak evde çalışmaların çoğu tele çalışma niteliği taşıyacağından, işyeri ve diğer işçilerle ağ üzerinden bağlantı kurulacağından, işveren yine de çalışma sürelerini denetlemek ve buna bağlı olarak hukuka aykırı fazla çalışma oluyorsa, bu çalışmayı engellemek ve hukuka uygun olsun veya olmasın fazla çalışmanın ücretini ödemekle yükümlü olacaktır.

İş sağlığı ve güvenlik mutlaka sağlanmalı

İşçinin uzaktan çalışmayı gerçekleştireceği ortamda (ev) iş sağlığı ve güvenliği riskleri nedeniyle bilgilendirilmesi gerekli. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili iş güvenliği tedbirini almakla yükümlü.

Çalışanın evde bir kazaya uğraması halinde bu kazanın iş kazası olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği tartışmalı. Evde meydana gelen her kaza iş kazası sayılmıyor. Fakat yapılan iş nedeniyle kazaya uğranması halinde kaza evde de olsa iş kazası kabul edilir. Yapılan işle ilgili evde kaza meydana gelmesi ve işverenin yükümlülüklerini ihlal etmesi halinde işveren bu kazadan sorumlu olacaktır.

Örneğin, işveren bilgisayar başında iş yapan bir evde çalışana ergonomi hakkında güvenlik önlemlerini anlatmazsa çalışanın sakatlanması halinde işveren sorumlu tutulabilir.