Emekli olup tazminat almayanlar dikkat!
Yargıtay kararına göre, emeklilik nedeniyle işten ayrılan bir çalışanın tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde, emekli olunan tarihte kıdem tazminatı ödenmişse, kıdem hakkı sıfırlanır. Yani, tazminatını alıp aynı işyerinde çalışan kişi için yeni bir çalışma dönemi başlıyor. Bu kişiye, işyerinden tekrar ayrılırken ödenecek olan tazminat da, emekli olduktan sonraki dönemden hesaplanır.
Günümüzde birçok işçi yaşlılık aylığı almasına rağmen çalışmaya devam ediyor. Yaşlılık aylığı bağlama oranlarındaki düşme, eskiye oranla yaşlanmanın azalması ve çalışılabilir yaşın uzaması bu durumun nedenleri arasında gösterilebilir. Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin çeşitli şartları bulunuyor. Bunlardan biri de iş sözleşmesinin 1475 sayılı kanunda belirtilen nedenlerden biri ile sona ermesidir. Bu nedenleri kısaca belirtmek gerekirse işverenin iş sözleşmesini ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar dışında bir nedenle sona erdirmesi veya işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle sona erdirmesidir.
İstifa olarak bilinen, işçinin haklı neden bulunmadan iş sözleşmesini sona erdirmesi durumunda, işçi kural olarak kıdem tazminatına hak kazanmaz. İstifa edip kıdem tazminatı alınabilen durumlar, kadın işçilerin evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde istifa etmeleri, erkek işçilerin askere gitmek için istifa etmeleri ve bütün işçilerin bağlı bulundukları kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılmalarıdır. Ayrıca sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için çalıştığı işinden ayrılması ve yazılı istekte bulunması gerekmektedir. Bu nedenle emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışma imkanı bulunan işçiler hem yaşlılık aylığını bağlatmak hem de kıdem tazminatı alabilmek için istifa etmeyi tercih edebilmektedirler.
Her ikisini isteyenler
1 Ekim 2008’den önce çalışmaya başlamış veya emekli olmuş bir kişi, emekli olduktan sonra 4/a’lı olarak bir işverene bağlı çalışmaya devam etmek isterse sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aylığı kesilmeden çalışabileceği gibi aylığını kestirip normal prim ödeme yöntemine de dönebilir. SGDP hem aylığı alıp hem de ek gelir elde etmeyi sağladığı için tercih edilmektedir. Kişi sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışacak olsa da iş sözleşmesini öncelikle yaşlılık aylığı almak amacıyla sonlandırmalı ve sonrasında tekrar iş sözleşmesi yapılarak çalışmaya başlamalıdır.
Emeklilik nedeniyle tekrar alınamaz
Emekli olduktan ve kıdem tazminatını aldıktan sonra SGDP ödeyerek, yani aylığını kestirmeden çalışan kişi çalışmasını sonlandırmak istediğinde, emekli olmak nedeniyle tekrar kıdem tazminatı talep edemez. Ancak SGDP ödemek yerine aylığını kestirip çalışmaya devam ederse, istediği zaman çalışmasını sonlandırıp işverenden kıdem tazminatı talep edebilir. Dolayısıyla, emekli olup yeniden çalışmaya devam edecek olan kişiler bu tercihi yaparken kıdem tazminatı konusunu da dikkate almalılar. SGDP ödeyerek çalışmaya devam edenler, işverenin işten çıkarması halinde veya haklı nedenleri ile işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı alabilirler.
Son süre üzerinden hesaplanır
Yargıtay’ın görüşü, emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanın tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde, emekli olunan tarihte kıdem tazminatı ödenmişse, kıdem hakkının sıfırlandığı yönünde. Yani, emekli olup kıdem tazminatı aldıktan sonra aynı işyerinde çalışan kişi için yeni bir çalışma dönemi başlamakta ve bir yıllık asgari sürenin baştan başlaması söz konusu olmaktadır. Çalışanın bu işyerinden tekrar ayrılırken ödenecek olan kıdem tazminatının da emekli olduktan sonraki dönem üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
SGDP ile çalışanlar...
Kimi zaman işçi ile işveren arasındaki güven ilişkisinden kaynaklı, yaşlılık aylığı alarak çalışmaya devam etmenin neredeyse kesintisiz çalışmaya devam etme olarak görülmesi nedeniyle, yaşlılık aylığı almak için iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde kıdem tazminatı ödenmemektedir. İşçi de halen çalıştığı bir işyeri olması nedeniyle, son ücret üzerinden kıdem tazminatı almak beklentisiyle kıdem tazminatını takip etmemektedir. İş sözleşmesi tam olarak sona erdiğindeyse işçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı, kazandıysa hangi ücret üzerinden hak kazandığı gibi sorular gündeme gelmektedir.
Daha önce kıdem tazminatını almamasına rağmen, işçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı son işten ayrılma nedenine göre mi yoksa emeklilik öncesi ve sonrası ayrı ayrı değerlendirmeye tutulup, iki neden ayrı ayrı mı değerlendirilecektir? Yargıtay yakın tarihli bir kararında bu durumu açıklamıştır. İşçinin son işten ayrılma nedenini özel nedenler olarak belirttiği, haklı bir nedene dayanmadığı olayda, emeklilikle sona eren ilk dönem çalışması için kıdem tazminatına hak kazandığını, ilk dönem çalışması için belirlenecek kıdemi üzerinden ve ilk sona erme tarihindeki ücreti baz alınarak kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğine, sonraki dönem içinse kıdem tazminatına hak kazanılmadığına karar vermiştir. Karardan çıkan sonuca göre işçi yaşlılık aylığı almak için ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanmıştır. İlgili tarihteki ücretin esas alınması bunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Karar işçinin sonradan kıdem tazminatına hak kazandıracak şekilde iş sözleşmesini sona erdirmemesi halinde en azından ilk dönemi koruması açısından önemlidir. Diğer yandan ilgili karardan hareketle ikinci sona ermenin de kıdem tazminatına hak kazandıracak şekilde olması halinde iki dönemi birbirinden ayırması, önceki dönemi ilk sona erme tarihindeki ücretle sınırlandıracak olması nedeniyle işçinin aleyhine sonuçlar da doğurabilecektir. Bu şekilde bir değerlendirme ileride zamanaşımı iddialarını da gündeme getirebilecektir.
