Ağabey en çok kaza niye bizde?
Dünyadaki taş kömürünün çok az bir kısmını ürettiğimiz halde madenlerde Çin’in 6, ABD’nin 360 katı ölüm yaşıyoruz
Dünyada 2011 yılı itibariyle toplam 16.6 milyar ton maden üretimi gerçekleşti. Maden üretimide lider ülke Çin. Çin’in maden üretimi 4.3 milyar ton.
Dünyada maden üretiminin neredeyse yüzde 80’i fosil yakıt. Fosil yakıtlar içinde yer üstüne çıkarılması en zor olanı kömür.
Bu nedenle madencilik ile ilgili iş kazalarının en yoğun olduğu alanlar da kömür ocakları. 2011’de dünyada toplam 7.7 milyar ton kömür üretilmiş. Fosil yakıt üretiminde de lider Çin.
Teknolojimiz de eski
Çin’de 2011’de 4.4 milyar ton fosil yakıt üretilmiş. Türkiye ise toplam 100 milyon ton üretimle fosil yakıt üretiminde dünyada 28’inci. Dünyadaki toplam fosil yakıt üretiminde ülkemizin payı yalnızca yüzde 0.5.
Kömür üretiminde Türkiye, dünyada buhar kömürü bakımından 24’üncü, kok kömürü bakımından 18’inci, linyit bakımından ise 3’üncü sırada yer alıyor. Kömür üretiminde lider ülkenin Çin olduğunu, Amerika, Hindistan, Avustralya gibi ülkelerin Çin’i izlediğini görüyoruz.
Rakamlar, Türkiye’nin maden üretiminin dünya ölçeğinde çok büyük olmadığını ve diğer yandan ürettiğimiz madenlerin de kalitesiz olduğunu gösteriyor.
Madencilik konusunda içimizi en çok acıtan ise kaybettiğimiz canlar.
1987’den bu yana resmi rakamlara göre madenlerde 597 işçimizi kaybettik. Dahası, bu rakamın 3 binin üzerinde olduğu konuşuluyor. Pek çok aile ekmek parası için yerin binlerce metre altına giren yakınlarını bir daha göremedi.
Çin ve ABD’de meydana gelen maden kazaları incelendiğinde, taş kömürü için üretim başına düşen ölüm oranları Türkiye’den düşük.
Türkiye’de milyon ton başına düşen ölüm sayısı Çin’dekinin yaklaşık 6 katı. Bununla birlikte, Türkiye’de maden işçisi ölümleri oranı Avrupa ortalamasının da yaklaşık 4.5 katı.
Taş kömürü kazaları sonucu ölümlerde sicilimiz çok kötü
Bu tablodan görüldüğü üzere, Türkiye’de milyon ton taş kömürü üretimi başına düşen ölüm oranı 7.2 iken bu oran Çin’de yalnızca 1.2, Amerika’da ise 0.02.
Madenlerin sayısının çok fazla olduğu Avustralya’da 2007’den bu yana madenlerdeki iş kazalarında 36 işçi hayatını kaybetmiş. Madencilik sektöründe her 100 bin işçiden yüzde 3.84’ü ölümlü iş kazası geçirebilme ihtimaline sahip. Avustralya’da 2000 yılından bu yana iş kazası oranı yarı yarıya azalmış. 2000 yılında iş kazası oranı yüzde 29.8 iken 2011 yılında bu oran yüzde 14.2’ye gerilemiş durumda. Bu da gösetriyor ki, Avustralya’da madencilik şirketleri yeni teknolojileri çok daha çabuk şekilde kullanmaya başlıyor.
Bizde maaş 1400 TL, dışarıda 17 bin $
Madencilerimiz ne yazık ki çok zor koşullar altında çalışıyorlar ve bunun karşılığı olarak çok yüksek ücretlerde alamıyorlar. Madencilik sektöründe ücret seviyesine baktığımızda ücret ortalamasının 26 sektör içerisinde 14. sırada olduğunu görüyoruz. Yani madencilik sektöründe çalışanlar yalnızca 13 sektördeki çalışanlara göre daha iyi ücret alabiliyorlar.
Kamu işçisi olarak görev yapan madenciler aylık en düşük 1.400 TL ücret almaktadırlar. Kamuda günlük yevmiye 80 - 90 TL iken, özel sektörde bu rakam 55 - 60 TL’dir. Özel sektörde 1 yıllık işçi aylık 1200 TL, 5 yıllık işçi 1500 TL, 10 yıllık kıdemli maden işçisi ise aylık 2.000 TL almakta.
Yeni Zelanda’da madencilerin yıllık ücretleri 120 bin dolar civarındayken bunun yanında 1 kez uçak biletleri karşılanarak ailelerini ziyaret etmeleri sağlanmakta. Avustralya’da kıdemli madencilerin ücretleri yıllık 200 bin dolar civarında. Part - time çalışan veya daha az kıdemli işçiler yıllık 66.000 dolar ücret alıyorlar.
Yıpranma büyük...
Madencilerimize yönelik sağlanan en büyük kolaylık, maruz kaldıkları zor çalışma koşullarına karşılık onlara yıpranma hakkı tanınması. Buna göre maden sektöründe bir yıl çalışması olan madenciler için söz konusu çalışma, emekliliklerinde 1.5 yıl olarak değerlendiriliyor. Ancak gerekli önlemler alınmadığı için ne yazık ki pek çok madencimizi iş kazalarında kaybediyoruz.
Madencilere yönelik koruma tedbirleri aslında hukuki olarak da tanınmış durumda. Madenlerde günde 7.5 saatten fazla çalışılamıyor. Yine yer altında kadın ve 18 yaşın altındaki işçilerin çalıştırılması da yasak.
Sicilde kara leke
Türkiye’nin yeni bir madencilik sektörü stratejisine ihtiyacı var. İş kazalarının yüzde 98’inin engellenebilir olduğu günümüz dünyasında 400’e yakın işçimizi iş kazasında kaybetmek ülkemizin sicilinde kara bir leke olarak kalacak.