Lezzetlerin kesişme noktası Afyon
Geçen yıl Afyonkarahisar sessizce UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı listesine Gastronomi dalında dahil oldu. Gaziantep ve Hatay’dan sonra Türkiye’den listeye giren üçüncü şehir Afyon. Doğrusu Afyon tescilli ürünleriyle de dikkati çekiyor. Üstelik has ürünü haşhaşı korumak için zamanında dünyaya kafa tutmuş bir Anadolu kaplanı
Afyon uzun yıllar tatile giden yolun lezzet durağı olmuştur. Mola verip, kaymak, lokum, sucuk, pastırma, peynir almadan geçmek düşünülemez. Afyon bugün artık pek çok özel ürünü, keşfedilmeye değer lezzetleri ve termal tesisleri ile tek başına bir kaçamak noktası olmayı hak ediyor. Afyon’a sadece yolların değil, aynı zamanda tarih boyunca kültürlerin ve lezzetlerin kesiştiği yer olarak bakmak gerek. Afyonkarahisar, İç Anadolu ve Ege arasındaki konumu ve Eskişehir ve Kütahya ile birlikte tarihi açından birçok hazineyi barındıran bir kültür üçgeni oluşturuyor. Frig vadisinin dibinde, İscehisar gibi doğa harikalarıyla civarda görülesi pek çok yer olduğu gibi kente Karahisar adını veren kapkara kayalar üzerinde yükselen kalesi, ahşap evleri ve tarihi eserleriyle gezilesi bir kentimiz.
Afyon’un benim için ayrıca özel bir yeri var. Yıllar önce haşhaş konusuna takılmış ve bu konuda bir araştırma yapmaya karar vermiştim. Bu araştırmanın sonucunda haşhaş üreticileri 2002 yılında Premio Slow Food ödülünü almıştı. Bu araştırmayı tarihi boyutlarıyla derinleştirdiğim bir diğer çalışma ise 2008 yılında Oxford Yemek Sempozyumu kapsamında yemek tarihi konusunda özgün araştırmalara verilen prestijli Sophie Coe ödülünü aldı.
Haşhaş-kaymak bağlantısı
Kentin tarih boyunca en önemli ürünü haşhaş, ya da yerlilerin deyişiyle haşgeş olmuş. Bugün Şuhut müzesinde bulunan Synnada antik kenti sikkelerinde buğday başağı ile birlikte gösterilen haşhaş kozası kentin tarım geçmişinde iki önemli ürün olan buğday ve haşhaşa işaret ediyor. Tohumları nedeniyle çok önemli bir yağ bitkisi. Haşhaş tohumu pastacılıkta ve ekmeklerde kullanılıyor. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde pastacılığın gözdesi. Bizde ise ezmesi hamur işlerinde baş tacı. Afyon’da haşgeş sürtmesi olarak anılan haşhaş ezmesi tam bir besin deposu, tahin gibi önemli. Haşhaşlı bükme, nokul, haşhaşlı katmer gibi hamur işlerine kullanılıyor, bal veya pekmezle karıştırılınca müthiş oluyor.
Haşhaşın bir önemi ise kaymağa olan katkısında gizli. Manda sütünden yapılan kaymak gibisi yok. Haşhaş küspesi mandayı beslemekte kullanılan bir yem. Haşhaş yağı çıkarıldıktan sonra kalan posanın içinde önemli bir miktarda yağ oranı kalıyor, hayvan bu haşhaş küspesiyle beslendiğinde hem sütü daha yağlı oluyor, hem de o sütün tadına doyulmuyor. İşte Afyon kaymağının gizli sırrı da bu.
Afyonkarahisar coğrafi işaretli yiyecekler
Afyon’un coğrafi işaretli ürünleri harika bir kahvaltı sofrası gibi. Afyon kaymağı, sucuğu ve pastırması listenin başını çekiyor. Patatesli ekmek de tescilli bir Afyon lezzeti. Çay ilçesinin vişnesi meşhur, o da tescil almış. Kaymaklı ekmek kadayıfını unutmamalı. Doğrusu ekmek kadayıfı vişnelisi de bir başka güzel oluyor. Tescilli bir başka Afyon yemeği ise Şuhut ilçesinin keşkeği. Şuhut’un antik dönemde Synnada kenti olduğunu ve sikkelerinde haşhaş ile birlikte buğday resmi olduğunu da bir kez daha hatırlatalım. Şuhut’un keşkeğinin ne kadar köklü olduğu böylece anlaşılabilir.
Kaymak şekeri ve lokumu Afyon kaymak şekeri ve Afyon’un lokumu meşhurdur. Kaymak şekeri kaymak ile pudra şekeri harmanlanarak yapılıyor. Şimdilerde lokumun pek çok çeşidi yapılsa da esas klasik olanı cevizli veya kaymaklıdır. Gerçek kaymaklı olanı bir ömre bedel bir lezzet.
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı, kentsel gelişimde yaratıcılığı öne çıkaran şehirler arasında iş birliğini desteklemek amacıyla 2004 yılında başlatılmış. Proje yedi ana tema etrafında, edebiyat, film, müzik, zanaat ve halk sanatları, tasarım, gastronomi ve medya sanatları konuları çerçevesinde kurgulanmış. Türkiye’den Gaziantep ve Hatay’dan sonra gastronomi dalında listeye giren üçüncü şehir Afyonkarahisar olmuş. Komşu Kütahya da çinicilik geleneğiyle zannat ve el sanatları konusunda listede olduğuna göre bu iki komşu kente iş birliği yolu gözüküyor.