İlklerin filmi 90 yıl sonra
Daha jeneriği izlerken bir heyecana kapılıyor insan: “Yazan: Hasan Cemil / Yapan: Ertuğrul Muhsin / Besteliyen: Cemal Reşit / Çekenler: Cezmi ve Remzi / Dekorları Kuran: Edip / Ses Mühendisi: W. Morhenn / Oynıyanlar: Behzat, İ. Galip, Hazım, Mahmut, Feriha Tefik, Cahide, Nafia, Naciye”. O sıralar soyadı kullanılmadığı için sadece isimleriyle anılan ve bugün de hâlâ isimleriyle yaşayan yıldızlar sıra sıra. Ve bir not: “Müzik parçalarını konservatuvar orkestrası çalmıştır”.
Önce bir itiraf; 1934 yılında çekilen ve sadece ‘ilk köy filmimiz’ olmakla kalmayıp pek çok ilki barındıran “Aysel, Bataklı Damın Kızı”, adını tabii ki hep duyduğum ama oturup baştan sona izlemediğim bir filmdi. Kadıköy Belediyesi Sinematek / Sinema Evi, sinema alanındaki hizmetlerine bir yenisini ekleyerek eski Türk filmlerinin restorasyonuna başlamasaydı herhalde izleyemeyecektim de (YouTube’daki kayıtları saymıyorum). Sinematek geçen yıl Kurukahveci Mehmet Efendi sponsorluğunda “Hakkâri’de Bir Mevsim”i restore edilmiş hâliyle seyirciye sunmuştu. Bu yıl sıra hakları Murat Film’e ait “Aysel, Bataklı Damın Kızı”nda.
Neyle karşılaşacağımı tahmin edemeyerek izlemeye başladığım filmi, dönem koşullarında böyle temiz bir iş çıkaran bütün sanatçıları saygıyla anarak bitirdim, önce onu söyleyeyim. Filmin ‘ilk’lerinden biri, sesli çekilmiş olması. Cahide Sonku’yu, Feriha Tevfik’i, bu filmden sonra Cahide’nin kocası olacak Talat Artemel’i ve daha pek çok kıymetli oyuncuyu kendi sesleriyle izlemek bulunmaz nimet. Bunun yıllar sonra çekilen Yeşilçam filmlerinde bulunamadığını hatırlatalım.
Senaryoyu Nâzım Hikmet İsveçli yazar Selma Lagerlöf’ün eserinden uyarlamış, Mümtaz Osman adıyla. Jenerikte yazar olarak geçen Hasan Cemil ise eserin çevirmeni. ‘Yapan’ adıyla anılan yönetmen tabii ki o dönem ülkemizde sadece tiyatronun kurulmasında değil sinemanın gelişmesinde de öncü rol üstlenen Muhsin Ertuğrul. Müzikler Cemal Reşit Rey imzalı. Hayran olarak izlediğim nefis görüntülerde Cezmi Ar – Remzi Ar imzası var. İlklerden devam edersek; Türkiye’nin ilk kadın yönetmeni Cahide Sonku ile ilk Türkiye güzeli Feriha Tevfik’in yanında Behzat Butak, Talât Artemel, Hâzım Körmükçü, Mahmut Moralı, Müfit Kiper, Sami Ayanoğlu, Hâdi Hün filmin diğer oyuncuları.
Satılmışzadeler’de çalışırken evin beyi tarafından hamile bırakılan ve adı kötüye çıkan Aysel, çocuğu için nafaka almak üzere mahkemeye başvurur. Duruşmaya giderken yolda Ali (Talat Artemel) kim olduğunu bilmeden Aysel’i arabasına alır, öğrenince de hor görmeye kalkışır. Ona kafa tutan Aysel aynı müdanasız tavrını duruşma salonunda da sürdürür ve aralarında hiçbir şey geçmediğini iddia eden Satılmışzade’nin bunun için yemin etmesine “Çocuğumun babasının yalan yere yemin etmesine gönlüm razı gelmez” diyerek engel olur. Aysel’in bu başı dik tavrına hayran olan Ali ona evlerinde çalışıp yatalak annesine bakmasını teklif eder. Fakat Ali’nin nişanlısı Gülsüm (Feriha Tevfik) “dile düşmüş bir kadını evde barındıramazsın” deyince Aysel bir kez daha ortada kalır.
Aşk, cinayet, entrika ile mutlu sona doğru ilerleyen film Bursa’nın Çalı Köyü’nde çekilmiş, çocuğundan yaşlısına öküzünden koyununa kadar köyüm bütün canlıları filmde rol almış ve yıllarca doğan çocuklara Cahide, Feriha, Talat gibi isimler verilmiş.
Taraması Mimar Sinan Üniversitesi Prof. Sami Şekeroğlu Sinema Televizyon Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde; dijital restorasyonu da Atlas Post-Production stüdyolarında gerçekleştirilen filmi Çarşamba günü saat 20.00’de Sinematek perdesinde izleyebilirsiniz.
