Yapımlardaki eleştirilerin ilk hedefi olmalarına karşın hak alma konusunda arka planda kalan senarist ve diyalog yazarlarının, çıkarlarını koruyacak birliğe kavuşacakları gün yakın.
Sinema ve televizyon eseri üretimi alanında bugüne kadar hep yalnız bırakılmış olan senaryo ve diyalog yazarları, mesleklerine sahip çıkmak ve telif haklarını hakkaniyete uygun bir şekilde toplayıp dağıtabilmek için, eser sahibi meslek birliği olan ‘Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği-SENARİSTBİR’i kuruyor.
Mevcut birlikler senaryo ve diyalog yazarlarını koruyamıyor
Bugüne kadar yapımcı, yönetmen gibi sinema sektöründe faaliyet gösteren diğer meslek gruplarıyla aynı çatı altında toplanan senaryo ve diyalog yazarlarının şikâyetlerinde başı çeken, seslerini yeterince duyuramamak! Yasal zorluklar nedeniyle sendikalaşmaları da mümkün olmayan bu kesimin çalışma koşulları, tip sözleşmeler ve taban ücretlerinin belirlenmesi; üretim sonrası hak edilen telif bedellerinin alınabilmesi; bunların takibi, tahsili ve dağıtımı konularında güçlü bir mesleki örgütlenmeye şiddetle ihtiyacı var.
Dünya genelindeki uygulamalara bakıldığında, senaristlerin ayrı mesleki örgütlenmelere gittikleri görülüyor. Asla taviz verilmeyen haklarının, mesleki öncelikleri senaryo yazmak olan kişilerce korunduğu da düşünülürse, ülkemizdeki meslektaşlarıyla aralarındaki edinim farkı daha net açığa çıkıyor. Dolayısıyla böyle bir birliğin varlığı gecikmiş bir zorunluluk!
Mevcut düzende, sinema eserleri 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 5. maddesinde belirtilmekte. Aynı kanunun 8. maddesinin kapsama alanına da eser sahibi olan yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı ve animatör gerçek veya tüzel kişiler girmekte.
Söz konusu beş grubun hakkını savunmaksa tek bir meslek birliğine, ‘Sinema Eseri Sahipleri Birliği-SİNEBİR’e düşüyor. Doğal olarak her grup kendine öncelik doğurmak isteyeceğinden, talep iletme konusunda senaristlerin sesi, kalabalığın gürültüsünde yitip gidiyor. Sinema ve televizyon senaryo yazarlarını bir araya toplayan SENDER bulunsa da ne yazık ki onun etki gücü de bir yere kadar. Yasal düzenlemelerle ilgili görüş alışverişlerinin yapıldığı toplantılara meslek birliklerinin çağırılıp derneklerin es geçilmesi bu yetersizliğin nedeni. Sonuçta, senaryo ve diyalog yazarları sadece kendilerini ilgilendiren sorunlarını doğrudan yetkililerle tartışma şansına sahip olamıyor. Bu da bugüne dek problemlerin çözümsüz kalmasına yol açan büyük bir eksiklik.
Olası yasal düzenlemeler ve SENARİSTBİR
Kimlik kaybını aşıp müzikçiler, belgeselciler ve kısa filmciler gibi özel olarak varlık göstermek isteyen senaryo ve diyalog yazarlarını birlik konusunda hızlandıran motivasyon, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapılmak istenen değişiklikler! Olası düzenlemeler sonrası yeni bir meslek birliği kurmanın imkânsızlaşmasının yanı sıra tüm haklar sözleşme ile devredilse bile, ‘copy right levy (özel kopyalama harcı) ve yeniden iletim’den oluşan iki yeni telif kaleminin tahsili ve dağıtımının söz konusu olması da senaryo ve diyalog yazarlarının ‘Telif Birliği’ni zorunlu kılmakta.
Mevcut eser sahibi örgütleri senaristlerin haklarını savunacak alt yapıda, donanımda ve istekte olmadığından, senaryo ve diyalog yazarlarının dağıtımdan haklarını alabilmelerinin tek yolu yeni bir mesleki örgütlenmeden geçmekte.
Bu haklı gerekçelerden hareketle, SENDER üyelerinin öncülüğünde kuruluş hazırlıkları tamamlanan ‘Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği(SENARİSTBİR)’, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne yapılacak başvuru sonrası verilecek iznin ardından çalışmalarına başlayacak. Bu aşamada gerekli olan azami 120 kurucu üye sayısının hayli üstüne çıkan ve üye mevcudunu daha da artırması kuvvetle muhtemel olan SENARİSTBİR’in geçici yönetim kurulu İlker Barış, Didem Ayberkin, Zafer Özer Çetinel, Neşe Cehiz, Sevgi Saygı ve Meriç Demiray’dan oluşmakta.
Üye olmak isteyenlerin bilgi alabileceği SENDER’in senaryo ve diyalog yazarlarına çağrısı: ‘Gelin kendi meslek birliğimizi kuralım, mesleğimize ve teliflerimize sahip çıkalım’! Bize düşen de ‘Hayırlı olsun’ demek ve telif hakları konusunda umduklarını bulmanın yaratacağı huzur ortamında, yazılarına daha rahat yoğunlaşabilecek senaristlerimizden başarılı işler beklemek.
Anibal GÜLEROĞLU