Bilinçli beslenme (Bilişsel kısıtlama)

Bilişsel kısıtlama tanımı ‘bilinçli düzenlenen beslenme davranışıdır’.

Bilinçli düzenlenen beslenme davranışı

Yemek yemeden yaşayamayız. Daha küçükken öğrendiğimiz ve gerekli olan, temel işlev ve genetik programlanmış bir harekettir. Yeme şeklimiz duyusal, duygusal ve coğrafi çevremize bağlı olarak öğrenme sürecimizde belirlenmektedir. Besin alımımız 4 ihtiyaçlarımızı karşılamalıdır: enerji ve besin ihtiyacını, duyusal, duygusal, simgesel ve son olarak sosyal ihtiyacımızı.

Spontane kontrol (esas olarak hipotalamusta) dışarıdan ve içeriden gelen bilgiler doğrultusunda etkilenmektedir.

Bu kontrol birkaç fazda kendini göstermektedir

-Yemek yemeden önceki faz

-Yemek tüketimi esnasındaki faz

-Yemek sonrası postprandiyal faz

-Post absorpsiyon fazı (sindirim hissi süresi)

-Öğrenilmiş faktörlerin (duyusal, metabolik, bilişsel ve timüs ile ilişkili faktörler) büyük bir rol oynadıkları bu kontrol, kısmen patolojik bir süreç tarafından başarısız olabilir. Bu ya fiziki (sindirim sistemindeki stenozlar) ya zihinsel (anoreksik) veya patolojik (metabolik hastalıklar) olabilir.

Kontrol bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde etkilenebilir:

-Görme duyusu: bize ilk sinyal gönderen ve besin hakkında bize bilgi verendir

-Dokunma hissi: yemeyi yerken aktiftir

-Duyma: besinin kütür kütür sesler çıkarması

-Koku duyusu: güzel kokulu besinleri daha fazla tüketme eğilimi göstermek

-Tat duyusu

Tek düze beslenme şekli yani hazır besinler (fastfood tarzı) tüketiminde özenle hazırlanmış yemeklere nazaran hiperfaji oluşması daha büyük bir risktir.

Enerji ihtiyacımıza göre besleniriz fakat tek faktör bu değildir!

Ne kadar yediğimiz ve ne yediğimiz duyusal ve duygusal ihtiyaçlarımıza bağlıdır

Yemek yediğimizde illa aç olmamıza gerek yoktur veya keyif almadan yemek yiyebiliriz. Örneğin; can sıkıntısından, depresyon, korku gibi duygu durumlarından. İnsanın ruh hali de bireyi yemeğe itebilir. Böylelikle yediğimiz yemek de ruh halimizi değiştirebilir.
Yani yemek yemek kompleks bir durumdur ve yediklerimiz üzerindeki kontrol birçok faktöre bağlıdır. Bu yüzden düzensiz yeme davranışı ile hastaya/ danışana beslenme eğitimi verilmelidir. Beslenme eğitimi verilirken ise sosyal yaşam, kültürel ve dini yemek alışkanlıkları ve keyif aldığı besinler göz önünde bulundurulmalıdır ki sürdürülebilir olsun.

Peki kilomuzu nasıl belirleyelim?

Düşük fakat sağlıklı kiloyu hedefler isek ve bunu korumayı dener isek, hayatımız boyunca besin kısıtlamaları veya diyet yapmak zorunda kalmayız. Vücudun ihtiyacı olan besinleri alır, açlık durumunu da göz önünde bulundurduğumuzda kilomuzu dengeleyebiliriz. Bu kilo zamanla birçok faktörden kaynaklı olarak değişebilir; ilaç kullanımlarından kaynaklı, hiperplazi, hormonal değişiklikler vs. Bu kilo ölçülemez ve ideal kilodan farklı olabilir.

Bilişsel kısıtlama

Bilişsel kısıtlamanın tanımı bilinçli şekilde kilo vermek veya kilo almamak için besin alımını engelleme eğilimi göstermektir (gönüllü besin kısıtlaması yapmak). Sadece zayıflamak için bile bilinçli bir şekilde besin kısıtlamasına giriyoruz. Yani aslında burada biz diyetisyenler besin kısıtlaması yapmak için diyetler yazıyoruz. Bu durumun hasta/ danışan için önemli sonuçları mevcuttur çünkü hasta/ danışan kendi besin alımını kısıtlamıyor, onun yerine diyetisyeni yapıyor. Bu şekilde hasta/ danışan açlık sinyalleri, istek, arzu, motivasyon veya aşırı iştah ile baş etmek zorunda kalmaktadır.

Devam edecektir…

Sağlıklı günler dileği ile…

Uzm. Dyt. Emel Yılmaz

Mail: info@emelyilmaz.com.tr

www.emelyilmaz.com.tr

Facebook