Duygusal Zekâsı Yüksek Çocuklar Nasıl Yetiştirebilirsiniz?

Duygusalzekası yüksek olan çocuklar sadece duyguları fark etme ve kontrol etmede başarılı değildirler, aynı zamanda diğer kişilerin duygu durumlarını da anlayabilmebecerisine sahiptirler. Bu beceriler çocuk tarafından uygun deneyimlerle öğrenilir ve ebeveyn rehberliğinde geliştirilebilir.
“Geçtiğimiz on senede bilim duyguların hayatlarımızdaki inanılmaz rolünü tekrar vurguladı. Araştırmacılar, IQ düzeyinden çok, duygusal farkındalığın, duygularla ile baş edebilme becerisinin hayatın tüm alanlarındaki (aile ilişkileri de dahil olmak üzere) mutluluğu ve başarıyı belirlediğini ortaya koymuştur.”–John Gottman, Raising an Emotionally Intelligent Child

Çocuklar kendi duygularını tanımlayabildiklerinde, sakin kalarak ihtiyaçlarını daha rahat ifade edebiliyorlar. Bu durum sadecesağlıklı gelişimin göstermesi değil aynı zamanda daha az öfke/ağlama krizleri ve güç savaşları anlamına gelir.

Aşağıdaokul öncesi çocuklarda duygusal zekayı örnekleyen birkaç madde var:

· Kendi duygularınıtanımlayabilmek ve onlar hakkında konuşabilmek

• “Çok mutluyum!”
• “Sana kızgınım!”
• “Üzüldüm.”
• Duyguların, düşünceler ve davranışlar üzerindeki doğrudan etkisini fark edebilmek
  • “Üzgün olduğumda ağlarım”
  • “Mutlu olduğumda gülerim”
  • “Kızgın olduğumda bazen vurmak istiyorum”
• Duyguları kontrol edebilme ve yönlendirme becerisi üzerinde çalışabilmek
  • “Kızgın olduğumda vurmak isteyebilirim, AMA vurmak uygun değil, bu nedenle ayaklarımı yere vurup kızgın olduğumu söyleyeceğim.”
  • “Şuan çok üzgünüm sana tükürmek yerine sakinleşmeye çalışacağım”
• Arkadaşlık ilişkilerini öğrenmek, arkadaşlar ile geçinebilmek
  • “Arda ile oynamak hoşuma gidiyor.”
  • “Arda ile oyuncağımı paylaşmam gerektiğinde üzülüyorum. Ona istemediğimi söyleyip, başka bir şeyi paylaşmayı teklif edeceğim.

Duygusal zekası yüksek bir çocuk yetiştirerek, onun ufkunu genişletebilirsiniz:

o Kendi duygularını ve kararlarını yansıtabilme fırsatı

o Etkili problem çözmeyiöğrenme fırsatı

o Diğer kişilerin çeşitli duyguları deyimlediklerini gözlemleme, empati kurabilme becerisi

o Farklı sosyal durumlarda kendini ortaya koyabilme fırsatı

o Olumsuz duygularıhemen onarma teklifinde bulunmadan o anın içinde kalabilme becerisi ( ağlaması durması için şeker teklif edilmesi vb.)

Çocuklar sahici olarak duygularınıhissedebilme yetisini kazanmak hem de sosyal beklentilere uyum sağlayacak şekilde kendilerini kontrol edebilmeyi öğrenmek için ebeveynlerinin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Peki, ebeveynler çocuklarına duygularını düzenlemeye de nasıl yardımcı olabilir?

Konuşun & Dinleyin: Duygularortaya çıktığında onlar hakkında konuşun, öğüt verme niteliğinde değil ama onların hissettiklerine dahil olmaya, bu duyguya tepkileri neler olduğu üzerinde sohbet edin. Aynıduyguyu yaşayan farklı insanlar hakkında da konuşabilirsiniz. Duygusal zeka üzerine yapılan araştırmalar, duygulara sahip olma, duyguları hissetme ve bilişsel olarak duyguları tanımlayabilme arasında sağlıklı bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin; Eğer bir çocuk kızgın olduğunu söyleyebiliyor ise, öfke patlama döngüsüne girme ihtimali daha düşük oluyor.

Saygı Duyun & Küçümsemeyin:Herkesin duyguları ve tepkileri farklıdır ve geçerlidir. Çocuğunuza ne hissetmesi gerektiğini söylemekten kaçının. Örneğin; eğer çocuğunuz korktuğu için şikayet ediyor ise çocuğunuza korkacak bir şey olmadığını söylemeniz yardımcı olmayacaktır. Eğer çocuğunuza ne hissetmesi gerektiğini söylerseniz, o an hissettiği duygu ile çelişebilir ve bu kafa karışıklığına neden olabilir.

Kitaplar & Filmler:Çocuğunuza, karakterlerin çeşitli duygular deneyimledikleri zengin içerikli hikayeler okuyun. Çocuğunuzla karakterin nasıl hissettiğini, neler düşündüğünü, neye karar verdiği hakkında keyifli sohbetler edin. Örneğin; Ters Yüz (Inside Out) filmini çocuğunuzla birlikte izledikten sonra üzerinde konuşabilirsiniz.

Oyun:Çocuklar duyguları oyun yolu ile çok doğal bir biçimde tanışır ve deneyimler. Hatta oyuncak bebek, kukla gibi figürleri kullanarak direk duygular üzerinde oyun kurabilirler. Bu oyun dolu anlar olumlu duygu kontrolüne örnek oluşturmak için kullanılabilir.

Saygılı Disiplin: Çocuğunuza iyi davranışları öğretmek veya duygularını kontrol etme becerisini kazandırmak için ona vurmayın, onu dışlamayın veya onu utandırmayın. Bu tür bir disiplin çocuğunuzun duygularını fark etmesi, tanımlaması ve yönetmesi için yardımcı olmayacaktır. Üstelik çocuğunuza duyguları kontrol etme konusunda da uygun bir rol model olmamış olursunuz.

Örnek Olun & Empati Kurun:Çocuklar kaygılandıklarında, üzüldüklerinde veya kızdıklarında özellikle topluma açık alanlarda en fazlaempatiye ve onları sevdiğinizi duymaya ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuz öfke patlaması yaşarken sakinleşme sürecini başlatabilmeleri için sizin şefkatinize ve empatinize ihtiyaç duyar. Çocuğunuzun öfkesi ile size ne anlatmaya çalıştığınız düşünerek ona göre tepkinizi belirleyebilirsiniz. Sizin bu durumlardaki tutumunuz da çocuğunuza örnek olacaktır.

Ayşe Başak Erk- Uzm. Gelişim Psikoloğu

Mika Psikoloji

cocuklaringelisimi.com