Çocuklarda Sosyal-Duygusal Gelişim: Duygu Tanımlama ve Duygu İfadesi Kullanma

Çocuğunuza, sosyal-duygusal gelişimin içerisinde yer alan duygu tanımlama becerisini kazandırmanız önemlidir.Duygularını sosyal olarak uygun şekilde ifade edebilen çocuklar daha az davranış sorunları deneyimler. Çocuğunuz bir şeye öfkelendiğinde “çok kızdım” ifadesini kullanabildiğinde öfke patlamaları-ağlama krizleri yaşama olasılığı daha düşük olur. Çocuğunuzda duygularını tanımlayabilme ve duygularını ifade edebilme becerisini geliştirmeye yardımcı olduğunuzda çocuğunuzun olumsuz duygular ile de daha sağlıklı şekilde baş etmeyi de öğretmiş olursunuz. Ayrıcaduygusal gelişim ile birlikte çocuklar empati becerisini de beraberinde kazanırlar. Böylece erken yaşlardan etrafındaki kişilerin farklı durumlar karşısında farklı duyguları olabileceğini, davranışlar sonucunda kişilerin duygularının değişebildiğini öğrenebilir. Örneğin çocuğunuz arkadaşının elinden oyuncağını aldığında arkadaşının üzüleceğini bilir ise bu davranışı gerçekleştirme ihtimali daha düşük olacaktır.

• Küçük yaş çocuklarına temel duygu isimlendirmeleri (mutlu, üzgün, kızgın,korkmuş) öğretilmelidir. Daha büyük yaş çocuklarına ise daha detay içeren duygu ifadeleri öğretilebilir (endişeli, hayal kırıklığına uğramış, heyecanlı vb.).Her iki yaş grubundaki çocuklar için mutlu/kızgın vb. hissettikleri olayları çağrışımlayarak resimlerini çizmeleri veya anlatmaları istenebilir. Küçük yaş çocukları için her duygu için bir örneği ebeveyn vererek çocuğa yardımcı olabilir.

• Çocuğunuza duygu ifadeleri kullanmada iyi bir örnek olun. Gün içinde sizi üzen-kızdıran-mutlu eden bir durum olduğunda çocuğunuza duygularınızı ifade etmek için bir fırsat olduğunu unutmayın. Örneğin çocuğunuza: “Arkadaşınla oyuncağını paylaşmaman beni biraz üzdü.” diyebilirsiniz. Ayrıca eğer siz kızdığınızda yüksek sesle bağırıyor, duygunuzu ifade etmiyor ve bir eşyayı yere atarak vb şekilde tepki gösteriyor iseniz çocuğunuzdan duygu ifadeleri kullanmasını ve olumsuz duyguları ile uygun şekilde baş etmesini beklemek uygun olmayacaktır. Sizin olumsuz durumlardaki baş etme stratejileriniz ve alışkanlıklarınız çocuğunuza model olacaktır.

• Çocuğunuza her gün “Bugün nasıl hissediyorsun/ bugün nasıl hissettin?” diye sorabilirsiniz. Küçük yaş çocukları için temel 4 duygunun olduğu bir tablo yardımı ile o günkü duygusunu boyayabilirsiniz. Belirttiği duygu üzerine sohbet edebilirsiniz.(seni ne mutlu etti? seni ne üzdü? ne farklı olsaydı daha iyi hissederdin? vb sorular)

• Çocuğunuzun bir durum karşısındaki hissettiğini duyguyu sezinliyor iseniz onun için duygusunu ifade edin. Örneğin: “Şuan arkadaşların eve geleceği için çok mutlu görünüyorsun.” veya “Bu yapbozu yapmadığın için sinirlendin” gibi.

• Çocuğunuza olumsuz duygularla nasıl baş edebileceği konusunda da ona alternatifler getirebilirsiniz. Öncelikle deneyimlemekte olabileceği duyguyu ve durumu ona belirtin, sizi onaylar ise ne seni rahatlatır, ne olsa iyi gelirdi diye ona sorabilirsiniz. Size alternatif sunamadığında siz onu rahatlatabilecek öneriler sunabilirsiniz. Örneğin sinirli ise bir yastığa vurmak veya ılık bir duş almak gibi.

• Sosyal ilişkilerinde de çocuğunuzun duygularını ve isteklerini uygun şekilde ifade etmesi önemlidir. Bir arkadaşı elinden oyuncağını aldığında çocuğunuzu ne hissettiğini söylemesi ve uygun şekilde tepki vermesi için onu cesaretlendirin.

• Çocuğunuzun duygusunu ifade ettiğini, kontrol edebildiği gibi durumları iyi gözlemleyin ve hemen takdir edin. Olumlu pekiştireçlerin davranışların öğrenilmesinde önemli yeri vardır.

• Çocuğunuz ile sahilden/parktan çakıl taşları toplayabilir, bunların üzerine birlikte boyalar ile farklı duygu ifadeler çizebilirsiniz. Daha sonra her taşın(duygunun) üzerinde sohbet edebilirsiniz.

• Çocuğunuzdan isimlendirdiğiniz farklı duyguları yüz ifadesi ile yapmasını isteyin ve fotoğrafını çekin. Daha sora bu fotoğraflar ile çocuğunuza özel duygu albümü yapabilirsiniz. Her duygu yüz ifadesinin altında harfler ile duygunun ismini yazabilirsiniz.

• Büyük yaş çocuklarında duygusal gelişim için izlediğiniz bir filmde veya çocuğunuzun okuduğu kitaptaki bir karakterin içinde bulunduğu durum ile ilişkili olarak neler hissetmiş olabileceği üzerine sohbet edebilirsiniz. Ayrıca bu duyguları hissetme nedenlerinin de üzerinde düşünebilirsiniz

Çocuğunuza duygularını kontrol etmeyi öğretirken kullanabileceğiniz 5 Etkinlik önerisi için buraya göz atabilirsiniz.

Ayşe Başak Erk

Uzm. Gelişim Psikoloğu

www.cocuklaringelisimi.com

Mika Psikoloji

www.mikapsikoloji.com